12 JULIE
GEBEURE
1848 – Andries Pretorius gaan Winburg binne met ’n groot gewapende mag
1900 – Anglo-Boereoorlog: Skermutseling by Paardekop en Sandspruitstasie, ZAR
1900 – Anglo-Boereoorlog: SG Vilonel
’n Republikeinse krygshof (eintlik ’n hooggeregshof onder regter Hertzog met waarnemende regters Cronjé en Hugo as assessors) hoor oud-kmdt. SG Vilonel se appèl in Fouriesburg aan. Vilonel – ’n prokureur – is in hegtenis geneem toe hy vk. Van Rooyen probeer oorhaal het om saam met hom oor te gee. Hy is reeds deur ’n krygshof op Reitz skuldig bevind maar het appèl aangeteken. Die hof verwerp sy aansoek dat die saak tot na die oorlog uitgestel word. Hulle bevestig sy skuldigbevinding aan hoogverraad en bekragtig sy vonnis van vyf jaar “hardepad”.
1979 – Die FAK se halfeeukongres
Tussen 10 en 12 Julie het die FAK sy vyftigjarige bestaan luisterryk in Bloemfontein gevier. Allerlei programme is in dié jaar op verskeie plekke aangebied. ’n Gedenkuitgawe van Handhaaf, ’n nuwe FAK-Sangbundel en ’n geskiedeniswerk Vyftig jaar volksdiens is gepubliseer. Gedenkpennings is geslaan, ’n gedenkseël gedruk en ’n gedenkplaat by die Letterkunde-museum (NALN) onthul. ’n Konferensie vir kultuurrade is gehou en die Afrikaanse Nasionale Kultuurraad (ANK) het in dié tyd vergader. Talle referate is gelewer en bespreek. Sowat twintig stigerslede het die noenmaal bygewoon waar aan oud-voorsitters hulde gebring is. Uitmuntende musiekprogramme is by dié geleentheid aangebied. Die destydse Eerste Minister, mnr. PW Botha, was die spreker by die afsluitingsgeselligheid.
1984 – Motorbom in Durban
’n Motorbom ontplof in Durban. Vyf mense het gesterf en 27 ander is beseer.
GEBOORTES
1914 – Topsy Smith, jeugboekskrywer († 5 Maart 1985)
Topsy Smith was ’n skrywer wat ongeveer 200 boeke geskryf het. Hy is veral bekend vir sy jeugverhale, onder andere reekse soos Trompie, Saartjie en Buksie. Sy boeke het ’n belangrike bydrae tot die Afrikaanse letterkunde gelewer en het jongmense vir baie jare lank lus vir lees gemaak.
1978 – Zak van Niekerk, sanger en musikant († 30 Maart 2012)
STERFTES
1928 – Andreas Daniël Wynand Wolmarans, Transvaalse politikus, Unie-senator en vooraanstaande lid van die Nederduitsch Hervormde Kerk (* 19 September 1857)
Andries Daniël Wynand Wolmarans, gebore op Stompoorfontein, in die distrik Potchefstroom, was ’n Transvaalse politikus en ’n kerkleier van die NH Kerk. As kerkleier kom hy veral na vore in die jare na die kerkvereniging van 1885. As sekretaris van die Prokurasie-kommissie lei hy die ontevrede oud-Hervormers in die verenigde kerk in 1894 terug na die NH Kerk. Hy speel voortdurend, as ouderling, ’n leidende rol in die kerk. In woord en geskrif het hy veral die historiese reg van die ou Voortrekkerkerk aangetoon en verdedig. Gedurende die Anglo-Boereoorlog speel Wolmarans ’n aansienlike rol in die ZAR se poging om buitelandse arbitrasie in Suid-Afrika te verkry. Die deputasie onder leiding van Abraham Fisher se pogings in Nederland, VSA, Duitsland en selfs in Rusland (Augustus 1900) was vrugteloos. Op versoek van die Transvaalse regering, bly hy in Europa, waar hy steeds pogings tot buitelandse arbitrasie in Suid-Afrika aanwend. Na die oorlog word hy nie dadelik toegelaat om na sy vaderland terug te keer nie. Eers in Januarie 1903 ontvang hy toestemming. Sy gedwonge afwesigheid uit Suid-Afrika het daartoe bygedra dat sy politieke invloed aanmerklik afgeneem het; tog het hy steeds die konserwatiewe, nasionale standpunt verdedig. Hy was prominent in die beweging om CNO-skole te stig. Hy was stigterslid sowel van die Het Volk-party in 1905 as van die Nasionale Party in 1914. In 1919 was hy lid van die Vryheidsdeputasie na Versailles. Van 1910 tot 1928 was hy Senator van die Unie-parlement. Hy sterf of 12 Julie 1928 in Pretoria en word op sy plaas Koffiefontein in die Pretoriase distrik begrawe.
1978 – Louis Wybren Hiemstra, taalkundige en woordeboekmaker (* 3 Julie 1897)
Louis Wybren Hiemstra is op Lydenburg gebore. Hy studeer aan die Transvaalse Universiteitskollege en die Universiteit van Kaapstad. Ná sy studies word hy ’n joernalis by Die Volkstem, Die Burger en Die Volksblad. As lid van die Taalkommissie van die SA Akademie, taalkundige redakteur van Nasionale Pers (van 1946) en voorsitter van die Tweetalige Woordeboek, speel hy ’n belangrike rol in die bevordering van taalsuiwerheid in Afrikaans. Die Universiteit van die OVS het ’n eredoktoraat aan hom toegeken. Hy is op 12 Julie 1978 oorlede.
1998 – Marais Steyn, politikus (* 25 Desember 1915)
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
