DESEMBER

SUID-AFRIKA KRY TELEVISIE 1975 was ’n feesjaar vir Afrikaans. Dit was die herdenking van die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners ’n eeu tevore en dit was ook die jaar waarin die Taalmonument in die Paarl op 10 Oktober onthul is. Maar dit was ook die jaar waarin die digter Breyten Breytenbach tot tronkstraf gevonnis is nadat hy in hegtenis geneem

DIE TUISLANDBELEID IN DIE WEEGSKAAL Die Russiese Nobelpryswenner Alexandrer Solzjenitsyn het in die 1970’s ’n paar keer in TV-onderhoude uitgevaar teen die Weste wat net besluite teen klein staatjies kan neem en niks sê teen die grotes soos die Sowjetunie nie. Hy kon gedink het aan die talle besluite wat die VN-liggame teen SA geneem het. Onder meer is apartheid op inisiatief

TUISLANDE WORD POLITIES ONAFHANKLIK Party Nasionale Volksraadslede het hulle beywer vir konsolidasie van tuislande deur byvoorbeeld die byvoeg van uitgestrekte dele van “wit” Suid-Afrika by Bophuthatswana te bepleit sodat dié tuisland oor ’n paar honderd kilometer van Pretoria tot by die Noord-Kaap kon strek. Alles vergeefs. Hoewel die tuislandbeleid besig was om te misluk, het Transkei in Oktober 1976 onafhanklik geword. In

“’N LIGTE MISTYKIE” IN ANGOLA Die bewind van premier Marcello Caetano van Portugal is op 25 April 1974 omvêr gewerp. Dit het die lotgevalle van die Portugese gebiede Mosambiek en Angola geraak. Mosambiek het in Julie 1975 onafhanklik geword. Teen die verwagting in het Suid-Afrika nie die Kommunistiese Frelimo verhinder om aan die mag te kom nie.Angola het in November 1975 onafhanklik

BETOGINGS TEEN AFRIKAANS EN VIR ENGELS AS ENIGSTE HOËRSKOOLTAAL "Afrikaners and Blacks have done considerably more to promote and maintain English in the common life of South Africa than the English speakers themselves”. Dit skryf ’n bekende Engelssprekende taalkundige, LW Lanham in 1978 in ’n vakkundige boek.In die 19de eeu het Afrikaanse ouers partykeer geëis: “Leer die kinders Engels – Hollands kom

DIE ETIESE KRISIS: VOORTBESTAAN IN GEREGTIGHEID Haat vir wit mense is soms veroorsaak deur die “onbehoorlike behandeling” van gekleurde mense deur amptenare, diskriminasie en die beledigende optrede van sommige wit mense. Dit het ’n kommissie onder voorsitterskap van regter PM Cillié oor die skoolonluste bevind. Die belangrikste gevolg van die onluste was dat die opvatting laat vaar is dat swart mense net

AFRIKAANSE SKRYWERS TEEN APARTHEID EN SENSUUR Talle Afrikaanse skrywers en wetenskaplikes het ’n einde aan die ou bedeling help maak. In verskeie opsienbarende romans is die negatiewe aspekte van apartheid uitgebeeld. Die belangrikste skrywer teen apartheid was André P Brink. Hy het in 1968 sy siening só verwoord: “Laat ons ’n slag waaragtig ons land óópskryf onder die son. My land soos

KERKLIKE DEBAT OOR APARTHEID Die 1976-onluste het tydelik die nuus oor ’n belangrike verslag verdring wat in Junie in die Parlement ingedien is – dié van die kommissie van ondersoek na aangeleenthede rakende die Kleurling-bevolkingsgroep. Die voorsitter was prof. Erika Theron van Stellenbosch. Al het die regering van die aanbevelinge verwerp, het die verslag die wit politiek verander. Binne enkele jare het

“DIE TOTALE AANSLAG” PWBotha het John Vorster in September 1978 as premier opgevolg. Vorster het staatspresident geword, maar moes gou bedank vanweë sy betrokkenheid by die “Inligtingskandaal”. Dit het in 1978 geblyk dat die dagblad The Citizen met staatsgeld opgerig is en dat die departement van inligting oor geheime fondse van miljoene rande vir geheime projekte beskik het om Suid-Afrika se beeld

KERNWAPENS EN GRENSOORLOG In die 1970’s het die bewindhebbers al meer gedink aan kernwapens as politieke afskrikmiddel. In dié tyd was daar Kubaanse soldate in Angola wat gevorderde Sowjetunie-wapentuig gebruik het. In 1979 het Suid-Afrika sy eerste kernbom gebou – die eerste van ses. Hulle was nie aanmekaargesit nie, maar die kern en ander komponente is apart in ’n kluis van beton

NAMIBIË WORD ONAFHANKLIK Omstreeks 1980 het dit nog gelyk of Afrikaans in Namibië onaantasbaar sterk staan. Dit is as onderhandelingstaal gebruik op die Turnhalleberaad oor ’n nuwe bedeling. Een van die senior vennote was die Demokratiese Turnhalle-alliansie (DTA). Daarin het ’n Afrikaner, Dirk Mudge, ’n leidende rol gespeel. Die DTA was naas Swapo, wat nie aan die beraad deelgeneem het nie, die

AFRIKANERS IN OPSTAND TEEN DIE ESTABLISHMENT Hoe nader aan die einde van die ou bedeling, hoe skerper was die kritiek op en opstandigheid teen die bewind. Aktief in die pogings om die land te verander, was die Instituut vir ’n Demokratiese Alternatief vir Suid-Afrika (Idasa). Dis gestig deur dr. Alex Boraine en dr. Frederik van Zyl Slabbert, wat in 1986 onverwags as

FW VERVANG PW Van sowel die buiteland as die binneland het die druk op die regering toegeneem om die land radikaal te verander. Die regering van PW Botha het die een na die ander van die apartheidsmaatreëls afgeskaf, soos die wet teen gemengde huwelike en artikel 16 van die Ontugwet. (Dit het geslagsomgang tussen mense van verskillende ras verbied.) Swart vakbonde is

14 DESEMBER - 2 FEBRUARIE 1990 In November 1989 het die Berlynse muur, simbool van die Koue Oorlog tussen die Ooste en Weste geval. Dit was vir baie waarnemers die begin van die einde van die kommunisme. Die NP-regering kon nou aan sy kiesers sê dat die kommunisme nie langer ’n bedreiging is nie. Die klimaat vir ’n skikking het in elk

VERLIES VAN SELFBESKIKKING Prof. Peter de Lange, voorsitter van die Broederbond, het op 5 Oktober 1992 voor ’n gehoor gesê dat “magsprysgawe” ’n “gesuiwerde” staanplek aan wit mense sal gee. “Al sê die politici ook wat, blankes moet aanvaar dat hul magsprysgawe permanent sal wees.” Die Afrikaanse meningsvormers en ander intellektuele het die taal- en ander gevolge van so ’n magsprysgawe nooit

’N ONBEVREDIGENDE GRONDWETLIKE ARTIKEL OOR TALE Die ANC het Afrikaneronderhandelaars in die 1990’s “bewustelik mislei” en wou nooit die regte in die 1996-Grondwet eerbiedig nie. Dít het FW de Klerk op 21 Januarie 2018 in Rapport betoog in reaksie op die Konstitusionele Hof se uitspraak wat die verengelsing van die Universiteit van die Vrystaat as grondwetlik beskou het. Die opskrif van De

’N “NUWE SUID-AFRIKA” IN ’N NUWE WÊRELD; MANDELA VERRAS BAIE Die “Nuwe Suid-Afrika” het ná 1994 ’n algemene benaming geword – soos trouens met die totstandkoming van die Unie in 1910. Die Nuwe Suid-Afrika het gekom in ’n wêreld wat ook ingrypend verander het deur die internet en die selfoon en alles wat daarop gevolg het. Dit het globalisering – en verengelsing

WAARHEDE EN HALWE WAARHEDE Aie NP was deel van ’n regering van nasionale eenheid, maar die wrywing tussen die NP en ANC, en die spanning tussen De Klerk en Mandela het so vererger dat die NP in Junie 1996 uitgetree het. Dit het geblyk dat Mandela veel meer bitterheid in hom omdra as wat hy wou laat blyk, skryf De Klerk.Die Waarheids-en-versoeningskommissie

DIE “ROETE NA RAMPSPOED” Mandela is in Junie 1999 as president opgevolg deur Thabo Mbeki met Jacob Zuma as adjunkpresident. Mbeki is in 2008 in sy tweede ampstermyn as ANC-leier vervang deur Jacob Zuma, wat in 2009 president van die land geword het. In 2016 was daar bewerings van ’n openlike en korrupte verhouding tussen die skatryk Gupta-familie van Indië en Zuma,

RYKDOM, ARMOEDE EN ANC-WETTE HET GEVOLGE VIR AFRIKAANS Hoewel Afrikaners nooit hul agterstand teenoor Engelssprekendes kon uitwis nie, het tientalle deur harde werk, inisiatief en vindingrykheid uitgeblink. Die kykNET-reeks Megaboere vestig die aandag op ’n beskeie groep wat ondanks teenslae in ’n onvriendelike omgewing kon presteer. Onder die heel rykes van die land is mense soos Koos Bekker, die miljardêrs waaroor Pieter

’N DEMOGRAFIESE KRISIS Die dreigende demografiese krisis van voor 1994 het vir wit mense en veral die Afrikaners in die jare daarna ’n wrede werklikheid geword. Veral twee faktore dra daartoe by: misdaad en drakoniese transformasie-maatreëls. Misdaad laat wit en in mindere mate ook bruin en swart mense emigreer. Daarby laat maatreëls soos regstellende aksie en swart ekonomiese bemagtiging baie wit mense

PLAASMOORDE EN DIE EENSAME PLATTELAND 'nMisdaadvlaag teister die land sedert die middel-1990’s. Prominente figure is daardeur geraak. Onder hulle is Marike de Klerk, eggenote van FW de Klerk tydens sy ampstermyn, wat deur ’n veiligheidswag doodgesteek is; genl. Constand Viljoen, oudleier van die Vryheidsfront, wat helder oordag beroof is en geen hulp ontvang het van omstanders nie; ’n dogter van Viljoen, wat

AFRIKAANSE ONDERWYS EN OPLEIDING BEDREIG Soos in die staatsdiens en SABC-televisie het die politiek van vergelding Afrikaners in die onderwys swaar getref. Die aantal Afrikaanse skole het verminder en van enkelmedium-hoëronderwys in Afrikaans is daar niks oor nie. Afrikaans is dus as volwaardige kultuur- en wetenskapstaal in gevaar. Hierdie status het die taal met moeite en harde werk verwerf. Verdrietig is die

DIE “KRISIS VAN VERTWYFELING” Afrikaans en die Afrikaanse gemeenskap, maar veral Afrikaners het belangrike verliese gely in die kwarteeu van ANC-bewind. Soos ná die Anglo-Boereoorlog beleef die gemeenskap weer ’n “krisis van vertwyfeling”, soos NP van Wyk Louw dit noem. Dié soort krisis kom voor wanneer baie lede van ’n gemeenskap voel dat dit nie die moeite werd is om as ’n

SOLIDARITEIT BEWEGING BRING HOOP VIR ’N TOEKOMS Terwyl Afrikaans as onderwystaal in openbare skole en instellings vir hoëronderwys onder druk is, het twee belangrike nuwe inrigtings tot stand gekom. Die eerste is Sol-Tech, ’n Afrikaanse tegniese kollege wat in 2007 gestig is, en die tweede is Akademia, ’n Afrikaanse telematiese instelling vir hoër onderwys (eintlik dus ’n universiteit), wat in Januarie 2012

VERNUWING: KUNSTEFEESTE, KYKNET, NETWERK24, LITNET Soos die landbou en mynbou is kuns en vermaak een van die groot werkverskaffers. Dit is veral in 2020 uitgewys deur Lizz Meiring in ’n onderhoud met Ryk van Niekerk van Moneyweb. Suid-Afrika maak byvoorbeeld elke jaar gemiddeld 52 rolprente en by elkeen is honderde mense betrokke. Dan is daar die derduisende mense wat in verskeie hoedanighede

ORANIA GRYP BAIE SE VERBEELDING AAN "Orania is veel groter in die Afrikaner-gemoed as in Orania,” het prof. Koos Malan in 2014 gesê by ’n geleentheid waarop die stigting van die Oranje-Vrystaat in 1854 gedenk is. Orania is ’n dorp waarin die strewe na groter selfstandigheid sedert 1991 uitgeleef word. Aanvanklik is die Oraniërs bespot en gehoon, maar deesdae word met nuwe

DIE WERK AAN WOORDE Tussen al die politieke storms en krisisse deur het groot projekte voortgegaan. Dit is die werk aan die Afrikaanse Woordelys en Spelreëls (AWS) en die Woordeboek van die Afrikaanse Taal (WAT).Die besluit om ’n AWS op te stel, is in 1914 op ’n jaarvergadering van die Akademie geneem. Dit was kort nadat die provinsiale rade besluit het dat

DIE OU EN NUWE KULTUURVERENIGINGS Afrikaans het altyd politieke partye en kultuurorganisasies as verdedigers gehad. ’n Oudit van “Afrikaanse taalprojekte, verenigings en energieë” onder leiding van Karel Prinsloo in 2003 en 2004 bring ’n verbasende verskeidenheid aktiwiteite, infrastrukture en netwerke aan die lig. Dit spreek van lewenskragtigheid en toekomsgerigtheid – “beslis bates vir die Afrikaanse taalgemeenskap”. ’n Lys daarvan beslaan 70 bladsye.Verskeie

DIE KORONA-KRISIS 'nChinese medikus het sy kollegas in Desember 2019 op ’n kletsgroepie in die stad Wuhan ingelig hy is bekommerd oor ’n nuwe virus wat onder mense versprei. Die polisie het hom gedwing om te beken dat hy valse gerugte versprei wat die “openbare orde” bedreig. Op 31 Desember 2019 het China egter die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) laat weet hy het 27

’N NUWE HOOFSTUK – DIE VERHAAL DUUR VOORT Dis 31 Desember – en hierdie reeks loop ten einde. Maar die verhaal van Afrikaans en sy mense duur voort; ons is reeds besig met ’n nuwe hoofstuk.Ons verhaal begin reeds voor, maar veral met die koms van Jan van Riebeeck en kort daarna die instelling van vryburgers, wat teen die sin van die