28 SEPTEMBER

GEBEURE

1683 – Vryburgers versoek skool en kerk

Vryburgers vanuit die Stellenbosch omgewing rig ’n versoek aan die Politieke Raad van die Kaap. Hulle vra ondermeer ’n skool vir hul kinders, asook ’n eie kerk. Die versoek word toegestaan. Sybrand Mankadan was die eerste onderwyser asook sieketrooster en voorleser.

1899 – Boeremagte vertrek na die ZAR en OVS se grense

1902 – Goudpermitte

Dit word bekend gemaak dat 15 000 aansoeke per week ontvang word vir goudpermitte in en om Johannesburg.

1914 – Afrikanerrebellie

Louis Botha verklaar by Bankstasie in sy kiesafdeling in die openbaar dat alleenlik vrywilligers in die veldtog teen Duitswes-Afrika gebruik gaan word.

Jan Smuts ontbied vir Manie Maritz na Pretoria en beveel hom om sy bevel aan majoor Enslin oor te dra. Daarbenewens stuur hy inderhaas troepe van die Durban Light Infantry en van die Imperial Light Horse na Upington. Maritz antwoord dat hy nie op daardie stadium sy pos kan verlaat en na Pretoria kan kom nie.

1978 – PW Botha word eerste minister

Na ’n tydperk van verraad, moord op dr. Verwoerd en talle politieke intriges sedert 1966, is PW Botha op hierdie dag as agtste Eerste Minister van Suid-Afrika in die plek van Johan Vorster gekies wat die tuig neergelê het.

GEBOORTES

1750 – Louis Thibault, argitek van verskeie bekende huise in die Wes-Kaap († 15 November 1815)

Louis Michel Thibault, die eerste erkende argitek aan die Kaap, is in 1750 op Picquigny, naby Amiens, in Frankryk, gebore en het aan die Koninklike Akademie in Parys gestudeer. Daarna is hy in die militêre diens as ingenieur opgelei en in 1782 met sy regiment na die Kaap gestuur. Daar was hy vir dosyne militêre planne, opmetings en ontwerpe van geboue verantwoordelik. Toe hy in Kaapstad oorlede is, was hy Rooymeester of Stadsargitek van Kaapstad. Hy het die plaaslike, onontwikkelde boustyl geklee in die klassisisme waarin hy opgelei is en ’n onuitwisbare stempel op die ontwikkeling van die Kaaps-Hollandse argitektuur afgedruk. Van die bekendste geboue wat aan hom toegeskryf word, is die Koopmans-De Wet-huis, Saasveld in Franschhoek, die wynkelder by Groot Constantia en die balkon van die Kat in die Kasteel.

1862 – Paul Hendrik Roux, NG predikant en Vrystaatse generaal († 8 Junie 1911)

Paul Hendrik Roux is op Hopetown in Kaapland gebore. Ná sy teologiese opleiding was hy predikant in die gemeentes Vredefort (1891-1897), Senekal (1897-1905) en Beaufort-Wes (1905-1911). Met die uitbreek van die Tweede Vryheidsoorlog in 1899 het ds. Roux hom geroepe gevoel om te gaan veg. Hy het as veldleraar in Natal, waar die meeste van sy gemeentelede geveg het, op kommando gegaan. Hy het die burgers voortdurend bemoedig en hom altyd met hulle vereenselwig. Hy is deur pres. Steyn en genl. De Wet tot kommandant en later veggeneraal bevorder. Ds. Roux het nie werklik geleentheid gekry om sy militêre leierskap te toon nie, want op 28 Julie 1900, terwyl hy met besoek aan kmdt. Haasbroek by Golden Gate was, het genl. M Prinsloo hom en sy manskappe aan die Engelse oorgegee. Genl. Prinsloo en sy manskappe, waarvan ds. Roux een was, is saam met ander krygsgevangenes na Ceylon gestuur waar hulle in die krygsgevangenekamp Dyatalawa aangehou is. Ds. Roux was een van drie predikante wat toegelaat is om te werk, maar hy het hom die gramskap van die Britse owerheid op die hals gehaal weens sy preke wat ’n “opstandige gees” onder die krygsgevangenes aangewakker het. Hy is later na Nuware Elija oorgeplaas. Met die vredesluiting in Suid-Afrika het hy aan sy burgers in Dyatalawa geskryf om hulle te bemoedig. Hy het hom met sy verblyf in Ceylon beywer vir ’n kampskool omdat hy heelwat probleme in die katkisasieklasse ondervind het. Die grootste deel van die jong manne het dit onmoontlik gevind om die lesse weens hul gebrekkige lees- en skryfkennis te volg. Uiteindelik is ’n groot skool in Dyatalawa met Schalk Pienaar en Gielie Theron as onderwysers begin.

STERFTES

Bronne:

Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.

Langner, Danie & Raath, Andries. 2014. Die Afrikanerrebellie 1914-1915. Pretoria: Kraal Uitgewers.

Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.

https://www.sahistory.org.za

https://af.wikipedia.org/wiki/