29 OKTOBER
GEBEURE
1914 – Afrikanerrebellie
Jan Kemp en Christiaan Beyers is nog na Haakboschlaagte op pad toe sy kommando, onder bevel van Izak Claasen, by Treurfontein met regeringsmagte in aanraking kom. Ses rebelle onder twee wit vlae het te perd tot sowat 500 meter van die regeringsmagte gery en met hulle hoede gewaai. Kaptein Nolte van die regeringsmagte het ongewapend na hulle gegaan om te verneem wat aan die gang is. Hy is op ’n kort afstand koelbloedig doodgeskiet. Hierop het ’n geveg gevolg waartydens minstens 13 rebelle dood, 36 gewond en 200 gevange geneem is. Die oorblywende rebelle moes vlug.
JBM Hertzog ontmoet vir Christiaan de Wet langs die Wilgerivier in die Reitz-omgewing met president Steyn se bemiddelingsversoek. De Wet verneem terselfdertyd van die botsing by Kommissiedrift en verklaar dat hy onder daardie omstandighede nie van sy volgelinge kon weggaan om met Steyn te gaan praat nie.
Emily Hobhouse spreek in ’n brief aan Jan Smuts haar teleurstelling oor sy optrede uit en voorspel langdurige broedertwis en haat: “What are you all about? I can’t write much for I feel too strongly, but oh! don’t you see you are driving your people too hard along that ‘Imperial’ Road? For long there has been murmuring … and the murmers have burst into deeds, [since the burghers have been] … called upon to invade a country against which they have no quarrel to uphold a country which only fourteen years ago was treating them [quite brutally] … You have asked too much of human nature … The issue might be awful – an internecine struggle – an enmity never forgiven …”
1944 – Die eerste Psalm- en Gesangboek in Afrikaans verskyn
Reeds vanaf die middel van die 19de eeu het daar stemme in die Hollandse Kerk in Suid-Afrika begin opgaan om vernuwing van die kerkliedere. Die Psalms was die Nederlandse beryming van 1775 met die Geneefse melodieë uit die 16de eeu, en die Gesange was die 192 Envangelische Gezangen, saamgestel vir die Hervormde Kerk in Nederland tussen 1803 en 1805, en hier by ons in gebruik geneem in 1814. Aanvanklik het dit gegaan om die ou melodieë waarvan baie vreemd geval het op die oor en vir baie lidmate ‘onsigbaar’ geword het. Met die opkoms van Afrikaans, en veral sedert sy verowering van een vesting na die ander in ons volkslewe ná 1915, was dit onvermydelik dat die kerk ook aan die beurt sou kom. Ná 1920 word al meer in Afrikaans gepreek; in 1933 kry ons die volledige Psalm- en Gesangboek in Afrikaans. By die Afrikaanse Psalms word die mooiste Geneefse melodieë behou, en heelwat nuwe melodieë – baie daarvan deur Afrikaanse komponiste – verskyn. Die 193 Gesange was grotendeels ’n verwerking van die Evangelische Gezangen. ’n Aantal minder bekende en minder gebruikte liedere is geskrap en vervang deur verwerkinge uit die Vervolgbundel op de Evangelische Gezangen van 1866. Om leerstellige en letterkundige redes is enkele verse van baie van die ou Gesange weggelaat. Oral deur die land is die Afrikaanse Gesangboek met luisterryke feeste op Hervormingsdag, 29 Oktober 1944, verwelkom. Daar is natuurlik met ’n tikkie weemoed afskeid geneem van die singboek wat die bron van troos en bemoediging was vir ons voorgeslagte, veral in ’n veelbewoë deel van ons geskiedenis, die Groot Trek en die Anglo-Boereoorlog. Maar die dankbaarheid en vreugde dat ons volk voortaan in die kerk in ons Moedertaal sou sing, het oorheers. Dit sou onrealisties wees om te verwag dat die Afrikaanse Gesangboek van 1944 bo alle kritiek verhewe sou wees. Van die begin is daarop gewys dat sekere rubrieke, onder andere Kersfees en Pinkster, skraal verteenwoordig is. Ook is bevind dat onder die nuwe musiek in die bundel daar ’n aantal melodieë is wat die erediens nie waardig is nie. Ook sou die snelle ontwikkeling van die Afrikaanse taal uitdrukkings en segswyses in die boek gou laat verander. Vandaar die hersiene Gesangboek wat in 1978 verskyn het. Wat die Gesange betref, het hierdie hersiening uiteindelik ook ’n aansienlik uitbreiding en verryking gebring.
1998 – Die Waarheids-en-versoeningskommissie bied sy verslag oor gebeure onder apartheid in Suid-Afrika aan
GEBOORTES
STERFTES
1902 – Genl. Christiaan Botha, jonger broer van genl. Louis Botha (* 6 Oktober 1864)
Christiaan Botha is ’n jonger broer van Louis Botha en was ook ‘n generaal tydens die Anglo-Boereoorlog. Hy is gebore te Greytown, KwaZulu-Natal. Sy ouers is Louis en Salomina Botha. Hulle was van die eerste inwoners van die Nuwe republiek van Vryheid. Toe dié republiek by die ZAR ingelyf word, word hulle outomaties burgers.
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Langner, Danie & Raath, Andries. 2014. Die Afrikanerrebellie 1914-1915. Pretoria: Kraal Uitgewers.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
