PINEHURST, OUDTSHOORN

Aan die westeroewer van die Grobbelaarsrivier byna in die middel van Oudtshoorn staan een van die bekendste “volstruispaleise”, Pinehurst. Dit vorm tans deel van die manskoshuis van die Opleidingskollege vir Onderwysers. Volstruisboerdery in die distrik Oudtshoorn het sy ontstaan in die jare sestig van die 19de eeu gehad. Hierdie unieke weeldebedryf het binne korte tyd verrassingwekkende opgang gemaak totdat dit aan die begin van hierdie eeu ’n hoogtepunt bereik het en skielik in 1913 ineengestort het. Die ongekende welvaart wat hierdie bedryf meegebring het, het tot gevolg gehad dat die boere op talle plase en in Oudtshoorn die aller-pronkerigste huise – vandag skertsend bekend as volstruispaleise – laat bou het. Een van die bekendste en terselfdertyd een van die aanvalligste van hierdie huise is Pinehurst. Pinehurst is gebou deur EJT Edmeades. Die plan vir die huis is ontwerp deur die bekende argitek JE Vixseboxse. Laasgenoemde het rondom 1888 as argitek na Transvaal gekom, waar hy o.a. die Markgebou in Johannesburg en pres. Kruger se huis in Pretoria ontwerp 124 het.

Op 10 September 1890 is hy as regeringsargitek van die Republiek van die Oranje-Vrystaat aangestel. Hier was hy o.a. verantwoordelik vir die oprigting van die ou poskantoorgebou en die toevoeging van ’n tweede verdieping tot die “Gouvernementsgebou”. Terwyl hy hier werksaam was, het hy tesame met ’n sekere Wentink die prys vir die ontwerp van die Museumgebou in Kaapstad verower. In 1893 het hy as regeringsargitek bedank en weer eens in private praktyk getree. Toe hy dus Pinehurst in 1911 ontwerp het, was hy ’n man van rype ervaring. Volgens oorlewering het Vixseboxse self die toesig oor die bou van die huis gehou. Daarin is hy getrou bygestaan deur Edmeades vir wie die oprigting van die huis ’n liefdestaak en die verwesenliking van ’n droom was. Pinehurst versinnebeeld nie slegs ’n bepaalde periode in die geskiedenis en in die boukunde van Oudtshoorn en omstreke nie, maar die gebou in die geheel getuig van uitmuntende vakmanskap. Dit is met sandklip gebou en die klipwerk word as van die beste in Suid-Afrika beskou. Ook die binnenshuise afwerking met kiaathout spreek van besondere vakmanskap. Tereg skryf dr. B Biermann: “Ons het hier te make met ’n museumstuk, wat miskien nie elders geëwenaar is nie, … nie soseer om styleenheid nie, maar om gehalte en afwerking en vanweë die fabelagtige bedrag wat daar aan die gebou bestee moes gewees het.”

(Geproklameer, 1966)