12 AUGUSTUS
GEBEURE
1819 – Grahamstad gestig
Die dorp is deur kolonel John Graham gestig as ’n grenspos naby die Xhosa-gebied toe Britse setlaars arriveer in 1820. Grahamstad is bekend vir sy godsdienstige argitektuur, veral die Anglikaanse katedraal van St. Michael en St. George, wat ’n spits van 150 voet (46 meter) het en ’n deel van die oorspronklike kerk insluit.
1883 – Laaste kwagga
Die laaste Suid-Afrikaanse kwagga kom te sterwe in ’n dieretuin in Amsterdam.
1900 – Anglo-Boereoorlog: Modderfontein, Ventersdorp; Syferbult (ZAR)
1914 – Afrikanerrebellie
Jan Smuts versoek vir Koos de la Rey om hom en Louis Botha die volgende dag in Pretoria te kom spreek. CF Beyers stuur dieselfde dag aan De la Rey ’n telegram waarin hy hom versoek om die vergadering op Treurfontein uit te stel en eers na Pretoria te kom om met hom te praat.
1961 – Federasie van Rapportryerskorpse gestig
Vroeg in die jare vyftig het mnr. Hennie Roux, van Johannesburg, ’n reünie gehou van rapportryers wat in 1949 met die inwyding van die Voortrekkermonument, boodskappers na die monument gedra het, en is die eerste Rapportryerskorps gestig. Hierdie gedagte het landwyd posgevat, en op 12 Augustus 1961 het 35 korpse in Pretoria kongres gehou en is die Federasie van Rapportryerskorpse gestig. Dit was die begin van ’n landwye Afrikaanse kultuurorganisasie wat tot ’n Afrikaanse volksdiensorganisasie ontwikkel het. In 1979, agtien jaar na sy stigting, was daar 530 korpse met ongeveer 15 000 lede. Die Rapportryers het hul taak daarin geleë gesien om die Afrikaanse kultuur, belange, leefwyse en Christelike lewensbeskouing van identiteit te help beskerm en bevorder by wyse van sosiale samesyn, studie, besinning en praktiese optrede sowel op plaaslike as op landwye vlak. Hierdie was die suiwer doel waarvoor die organisasie gestig is en is daarmee voortgegaan tot die Rapportryers soos die meeste ander suiwer Afrikaanse organisasies deur middel van die seekatarms van die Internasionale Geldmag infiltreer en gekaap is in die poging om die Afrikaner sy trots te ontneem en sy mag te stuit sodat sy land sonder slag of stoot geneem kon word. Voordat Suid-Afrika in 1994 finaal in die mag van swart kommuniste geland het, was die Federasie in samewerking met die Potchefstroomse Universiteit verantwoordelik vir die daarstelling ’n leerstoel in die internasionale politiek.
1968 – Operasie Subasa
Meer as 5000 soldate wat ondersteun is deur tenks, gepantserde motors en lugmag-eenhede, begin met ’n oefenkode, naamlik Operasie Subasa, wat ontwerp is om die vermoë van die Suid-Afrikaanse weermag te toets om terroriste-aktiwiteite te hanteer.
GEBOORTES
1762 – Sir John Francis Cradock, 3de Britse goewerneur van die Kaap die Goede Hoop in 1811 († 1839)
1779 – Johannes Jacobus (Lang Hans) van Rensburg, Voortrekker († Julie 1836)
Johannes Jacobus (Lang Hans) van Rensburg is aan die Sondagsrivier in die Graaff-Reinet-distrik gebore. Teen 1803 het hy noordwes van Beaufort-Wes geboer, maar vanweë die Boesmangevaar, voortdurende droogtes en verliese veroorsaak deur trekbokke en sprinkane, het Van Rensburg en ’n aantal Nuweveldse boere hulle teen 1830 aan die Caledonrivier in die suidoostelike Trans-oranje gevestig. Met die Sesde Grensoorlog is hulle opgekommandeer om die koloniale grense te verdedig, maar na die oorlog in 1835 het die Van Rensburggeselskap hom by die Tregardt-trek aangesluit. Op hierdie tydstip was Van Rensburg 56 jaar oud – die oudste van al die Voortrekkerleiers wat aan die Groot Trek sou deelneem. Aangesien wrywing dikwels voorgekom het tussen die twee trekke, onder meer oor die spaarsame gebruik van ammunisie en oor die trekroete, het hulle by Strydpoort geskei – so genoem vanweë die twee leiers se woordestryd. Van Rensburg het hom daarna in die omgewing van die plaas Gevonden by die Soutpansberg gaan vestig. Teen Junie 1836 het hy oor die Lebomboberge getrek, en teen die einde van Julie 1836 het die trekgeselskap die Djindispruit, ’n sytak van die Limpopo in Mosambiek bereik, waar hulle gedurende die nag deur ’n impie van Manukozi oorval en uitgemoor is.
1948 – Bromley Cawood, televisieregisseur († 1 Januarie 2021)
Bromley Cawood was ’n Suid-Afrikaanse rolprentregisseur.
STERFTES
1982 – Dr. Theodorus (Theo) Wassenaar, oogarts, hoogleraar in fisiologie, lid van die provinsiale raad van Transvaal, digter, vertaler, stigterslid van die FAK (* 24 Junie 1892)
Theodorus Wassenaar is gebore op Hendrina, waar hy sy eerste onderrig op die plaas ontvang het. In 1909 gaan hy na Middelburg, en in 1910 ontvang hy ’n beurs vir verdere studie in Holland. Daar raak hy in Afrikaans geïnteresseerd en begin skryf. In Oxford raak hy onder die invloed van Shelley, en later Perk, onder wie se invloed hy die sonnetvorm gebruik. Hy kwalifiseer in Amsterdam as oogspesialis. Hy was ’n tyd lank oogarts op Lydenburg en daarna professor in Fisiologie aan die Universiteit van Stellenbosch. Sedert 1934 neem hy deel aan die politiek. Vanaf 1943 is hy LPR, en later word hy lid van die Uitvoerende Komitee van die Transvaalse Provinsiale Raad. Hier het hy veral sy stem laat hoor teen die dubbelmediumbeleid op skool, aangesien hy gemeen het dat dit albei landstale sou benadeel. Sedert 1941 publiseer hy gedigte in Die Brandwag onder die skuilnaam Adeodatus (Latyn vir Theodorus) en later ook in Die nuwe Brandwag. Hy vertaal die Griekse drama Oidipus in Afrikaans. As tipiese Twintigerdigter dig hy dikwels konvensioneel, tog vertoon sy verse ’n gevoeligheid. In 1921 publiseer hy sy bundel Gedigte, wat in 1938 met wysigings heruitgegee is. Sy werk staan buite die ontwikkeling van Dertig, tog het hy talle digters na hom beïnvloed. Dr. Wassenaar is ’n vurige en toegewyde kultuurmens, stigterslid van die FAK, kampvegter vir Afrikaans en die kultuurregte van die Afrikaner. Onder sy talle prestasies op dié gebied was sy inisiatief en dryfkrag agter die totstandkoming van die Afrikaanse mediese fakulteit aan die Universiteit van Pretoria.
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Langner, Danie & Raath, Andries. 2014. Die Afrikanerrebellie 1914-1915. Pretoria: Kraal Uitgewers.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
