19 MAART
GEBEURE
1825 – Paul Kruger gedoop
Paul Kruger, latere president van die Zuid-Afrikaansche Republiek is op hierdie dag te Cradock gedoop. Dit is ongeveer 5 maande na sy geboorte.
1901 – Anglo-Boereoorlog: Drie persone onnodig tereggestel
Karel Gerhardus Johannes Nienaber (36), Jan Petrus Nienaber (24) en Johannes (Jan) Andries Nieuwoudt (23) is op hierdie dag tereggestel voor ’n vuurpeleton op De Aar.
Die drie van hulle was aangekla van moord, roof en hoogverraad. Op 18 Februarie 1901 was hulle na bewering teenwoordig toe genl. Malan ’n trein naby Taaiboshalte, net buite Hanover ontspoor het. Dit was ’n pikgietdonker nag gewees, en dit het ook baie hard gereën. Ongeag bogenoemde was daar enkele anderskleuriges, asook een van hul medeburgers wat onder eed getuig het dat hulle teenwoordig was.
Dit is goed om te let op die feit dat die burger later aangekla was van meineed! Daarmee saam is dit op rekord dat die anderskleurige persone se getuienis mekaar geweldig weerspreek het. Insiggewend is ook die feit dat al drie van hul nie op kommando was nie. Hulle was werksaam op die plaas van Andries Pienaar wat op die plaas De Bad naby Hanover geboer het.
Op Hanover staan vandag ’n obelisk, opgerig ter ere van die drie Burgers. Daarop staan geskryf:
“Onschuldig dood veroordeeld door een militêre hof.” Die onderskrif lees: “Mij komt de wraak toe; Ik zal het vergelden, zegt de Heer.”
1932 – Die Afrikaanse Pers, ’n uitgewersmaatskappy, in Pretoria gestig
GEBOORTES
1853 – Elsie Francina Eloff-Kruger, dogter van pres. Paul en mev. Gezina Kruger († 21 Oktober 1924)
Elsie Eloff-Kruger was ’n dogter van pres. Paul en mev. Gezina Kruger, ’n weldoener en gesiene inwoner van Pretoria.
1916 – Theodor JA (Theo) Gerdener, afgetrede joernalis, skrywer en politikus († 21 November 2013)
Theo Gerdener was ’n joernalis, skrywer, Natalse administrateur, adjunkminister, senator, minister van binnelandse sake en ná sy bedanking uit die Nasionale Party leier van die Demokratiese Party (1973).
1943 – Engemi Ferreira, Afrikaanse skrywer en dramaturg († 10 Oktober 2019)
1948 – Trudie Taljaard, aktrise (†31 Januarie 2009)
Trudie Taljaard was ewe bekend vir haar advertensies vir ’n meubelwinkelgroep as vir haar televisie- en filmrolle. Sy is in 2009 in die ouderdom van sestig jaar oorlede.
STERFTES
1919 – Jack Hindon, Boereverkenner tydens die ABO en die man na wie die SA medalje vir uitstaande diens vernoem is (* 20 April 1874)
Oliver John (Jack) Hindon is in Skotland gebore waar hy in diens van die Britse leër getree het. Hy kom op jeugdige leeftyd na Suid-Afrika om in Zoeloeland diens te doen, maar dros weens swak behandeling. Baie gou het hy hom met die boere in die ZAR vereenselwig en verkry volle burgerreg deur sy vrywillige deelname aan die veldtog teen Jameson (1895). Hy tree daarna in diens van die ZAR-polisie en neem sodoende deel aan talle veldslae tydens die Anglo-Boereoorlog. Sy onverskrokkenheid het onmiddellik opgeval en in Junie 1900 word hy lid van Danie Theron se verkennerskorps. Na sy bevordering tot hoof van sy eie Veg- en Verkennerskorps wat belas was met die ontwrigting van die vyandelike verbindingsweë, ingesluit van hul spoorweglinies, het hy en sy manskappe ’n verskrikking vir die Britte langs die Ooster-spoorlyn geword. Hulle het ook talle suksesvolle klopjagte uitgevoer op Bantoes wat Boeregesinne aangeval het. Sy vernuf en vreeslose meelewing in die Afrikaner se stryd het aan hom ’n ereplek in die volk se heldegalery besorg. Met die aanvang van die vredeskonferensie in April 1902, het hy op advies van lede van die Regering om hom met die vyand te versoen ten einde Britse onderdane in sy korps van vervolging onthef te kry, na die Engelse oorgeloop wat aan sy eise toegee en hom bowendien ’n loon van 12 sjielings (ongeveer R1,20) per dag betaal het. Die Boere het hy nogtans geen kwaad berokken nie. In 1970 word die beroemde Boereverkenner vereer met die instelling van die Jack Hindon-medalje vir buitengewoon ywerige en voortreflike diens in vredes- en oorlogstyd deur manskappe van kommando’s van die SA Weermag. Op die voorkant van die medalje is daar ’n reliëfafbeelding van Hindon en twee van sy makkers waar hulle die Vierkleur tydens die slag by Spioenkop hys. Op die keersy verskyn die versierde wapen van die RSA in reliëf. Na die Anglo-Boereoorlog vestig hy hom as bou-aannemer in die VSA, maar keer later terug na die Republiek waar hy op 19 Maart 1919 in Pretoria sterf.
1953 – Luit.-kol. Hermanus Christiaan (Manie) Bredell, lyfwag en private sekretaris van Paul Kruger terwyl lg. in Switserland was (* 12 Oktober 1865)
Hermanus Christian (Manie) Bredell is op hierdie datum bykans onopgemerk op sy plaas Zonneheuvel, distrik Marquard, oorlede. Voor sy aftrede op 31 Desember 1926 was hy Sekretaris en Hoof-adjunkkommissaris van die Suid-Afrikaanse Polisie. Manie Bredell sal egter veral onthou word vir die noue verbintenis waarin hy met pres. Kruger gestaan het tydens laasgenoemde se laaste lewensjare in Europa. Tydens die bykans vier jaar het Bredell feitlik onafgebroke by Paul Kruger gebly en hom op sy verskillende reise vergesel – eers as lyfwag en na Oktober 1901 ook as private sekretaris. Soms het Bredell se eie persoonlike ambisie, sy frustrasie en die begeerte om na Suid-Afrika terug te keer en daadwerklik aan die wapenstryd deel te neem, hom byna te magtig geword, tog het hy sy pligte ten opsigte van pres. Kruger tot op die laaste met sy kenmerkende bekwame pligsgetrouheid nagekom. Uit hierdie tyd dateer sy dagboek (gepubliseer deur die RGN in 1972) waarin hy insiggewende besonderhede vermeld van die huishouding van die President, sy laaste lewensdae, en veral ten opsigte van die persone wat die naaste aan Paul Kruger in die jare van sy ballingskap gestaan het. Saam met PGW Grobler was Bredell ook verantwoordelik vir die teboekstelling van die Gedenkskriften van Paul Kruger wat in 1902 gepubliseer en in verskeie tale vertaal is.
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
