23 JUNIE

GEBEURE

1792 – Nederburgh en Frykenius kom in die Kaap aan

Simon Hendrik Frykenius en Sebastiaan Cornelis Nederburgh, wat in 1791 aangestel is as kommissarisse-generaal oor die VOC se besittings, kom op hierdie dag in die Kaap aan, omdat hulle opdrag ontvang het om vir die ontevrede burgers beter bestaansmoontlikhede te vind. Hulle het nuwe bronne van welvaart gesoek: wol uitvoer en walvisvangs is aangemoedig en vryhandel met die skepe van die Kompanjie is toegelaat. Ondanks hulle toegewings, het hulle optrede om die Kompanjie se tekorte te besnoei deur belastings te hef, groot ontevredenheid veroorsaak. Buitendien het hulle toegewing ten opsigte van vryhandel met skepe, vanweë gebrek aan skeepsruimte min voordeel besorg. Hulle vertrek in September 1793, maar die ontevredenheid wat uit hulle optrede aan die Kaap voortgespruit het, het toegeneem en kan as een van die aanleidende oorsake tot die Graaff-Reinetse opstand van 1795 beskou word.

1835 – Port Natal word Durban

Port Natal is herdoop na Durban ter ere van Sir Benjamin D’Urban, goewerneur van die Kaapkolonie van 1834-1837.

1890 – Instelling van ’n tweede Volksraad, ZAR

Die instelling van ’n Eerste en Tweede Volksraad deur Wet Nr. 4 van 1890 van die ZAR was ’n poging van pres. Paul Kruger om ’n oplossing te vind vir die probleem van immigranteverteenwoordiging in die landsbestuur, sonder om die onafhanklikheid van die Republiek in gevaar te stel. Die lede van die Tweede Volksraad is gekies deur alle stemgeregtigde burgers wat die leeftyd van sestien jaar bereik het. Lede van die Tweede Volksraad moes dertig jaar oud wees, die twee onmiddellik voorafgaande jare stemgeregtigde burgers, lidmate van ’n Protestantse kerk gewees het, in die Republiek gewoon en daar eiendom besit het. Met uitsondering van die landbou, Naturellesake, spoorweë, die munt- en bankwese, die verlening van konsessies en die finansies, is alle sake van binnelandse belang aan die Tweede Volksraad toevertrou – dus veral ook dié van die goudvelde, sake waarby die immigrantebevolking belang gehad het.

1902 – Anglo-Boereoorlog: Veldkornet Salmon van As terreggestel

Salmon Gerhardus van As is op 2 Mei 1878 gebore – sy geboorteplek is onseker – en op 23 Junie 1902, dus na die Vrede van Vereeniging, op Heidelberg, Transvaal, deur ’n Britse krygshof laat teregstel nadat hy aan moord op kaptein Richard Miers op 25 September 1901 skuldig bevind is. Veldkornet Van As, ene Cilliers en ene Muller is van die vrywarings in die akte van oorgawe uitgesluit, omdat hulle elkeen by drie verskillende geleenthede drie ander mense in die Anglo-Boereoorlog om die lewe sou gebring het. Aan genl. PR Viljoen het Van As op die vooraand van sy teregstelling erken dat hy Miers onder gewone oorlogsomstandighede doodgeskiet het, maar nie vermoor het nie. Pogings deur ds. AJ Louw en andere aangewend om Van As se lewe te red, het misluk. Aan sy ouers, familie en mej. Nelly Nortje het Van As vir oulaas afskeidsbriewe geskryf voor hy die Maandagmôre vroeg teen die tronkmuur laat staan en, op sy versoek nie geblinddoek nie, doodgeskiet is. Sy lyk is in ’n kakiekombers toegedraai en in ’n vlak graf langs die pad na die Heidelbergse kerkhof begrawe. Op 14 (17?) Oktober 1903 is ’n besonder aandoenlik en groot herbegrafnis vir genl. CJ Spruyt, kmdt. Kriegler en veldkornet Van As en vyf ander burgers op Heidelberg gehou. Genl. CR de Wet het ’n bemoedigende toespraak gehou en die Afrikaner gemaan om sy kinders te laat studeer, ten einde die toekoms te verseker. Op 12 Maart 1938 is ’n gedenksteen deur genl. CH Muller vir nege krygers van die Anglo-Boereoorlog onthul, en ook Van As se naam verskyn op die monument.

1904 – Kaapstad se Groot Vloed

In wat bekend staan as Kaapstad se Groot Vloed, is die middestad laat in Junie 1904 twee keer binne ’n week oorstroom. Die eerste keer was op 23 Junie en die tweede op die 25ste toe ’n wal van stormwater teen Tafelberg afgekom het. Volgens destydse koerantberigte het huise in Tuine erg deurgeloop toe die water van amper ’n meter diep, in Bredastraat tot in Buitekantstraat afgekom het. Skouspelagtige watervalle is op die 24ste teen Tafelberg gevorm voor groter verwoesting op die 25ste gevolg het toe ’n sterk noordwestewind boonop opgesteek het. Die kelder van die nuwe New York Mutual Life Assurance-gebou is deur 100 000 liter water oorstroom. Stasieperonne is oorstroom en dit het 50 minute geduur om per trein na Observatory te ry. Die grootste skade is in Tamboerskloof en in Distrik Ses aangerig waar nuwe strate en paaie aangelê was. Die stad se tremdiens is ook lamgelê. ’n Boekie met foto’s van die vloed is daarna deur CNA uitgegee en teen ses pennies verkoop. Cape Town Under Water was só gewild dat ’n tweede oplaag gedruk moes word!

1914 – Afrikaans word in die Transvaalse skole toegelaat

 

GEBOORTES

 

STERFTES

1985 – Pieter Mattheus Kruger (PK) le Roux, Suid-Afrikaanse politikus (* 11 November 1904)

PK le Roux was ’n minister in die kabinette van drie Suid-Afrikaanse eerste ministers en die tweede grootste dam in Suid-Afrika is aanvanklik na hom vernoem.

 

Bronne:

Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.

Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.

https://www.sahistory.org.za

https://af.wikipedia.org/wiki/

Frikkie Wallis Facebook