30 JUNIE
GEBEURE
1851 – Mosjesj verslaan majoor Warden by Viervoet
1854 – Eerste Parlementsitting in Kaapstad
Op hierdie dag is die eerste verkose Parlement van die land in Kaapstad deur luitenant-goewerneur Charles Henry Darling geopen. Tot dusver was Kaapland ’n kroonkolonie onder Britse gesag en met weinig eie mag. Tussen 1834 en 1853 het ’n Wetgewende Raad sukkelend voortgegaan. Sedert 1846 is egter daadwerklik gepoog om groter selfbestuur te bekom. Allerlei irrelevante voorvalle en eise het die saak bevorder of benadeel, maar in Maart 1853 het Engeland finaal die beoogde konstitusie bekragtig. Van 1 Julie 1853 af tot 1910 is die Wet met beperkte verandering toegepas. Die Wetgewende Vergadering, oftewel Laerhuis, het uit 46 verkose lede wat vir vyf jaar verkies is, bestaan. Alle manlike, mondige Britse onderdane – ongeag ras, kleur of geloof – wat aan sekere geringe ekonomiese bepalings voldoen het, was stemgeregtig. Die spanning tussen die Oostelike en die Westelike Provinsie het tot ongeveer 1885 die politieke toneel in die Laerhuis oorheers. Die Wetgewende Raad, oftewel Hoërhuis, het uit 15 lede bestaan wat vir tien jaar verkies is. Die hoofregter sou hier as voorsitter optree. Tot 1872, toe verantwoordelike bestuur aanvaar is, het hierdie staatkundige reëling gegeld en veral aan die Engelstalige Kapenaars groot politieke ervaring besorg. Hollands was tot 1882 as taalmedium in dié rade verbode.
1893 – Excelsior-diamant gevind
Die Excelsior-diamant van 971 karaat word in Jagersfonteinmyn in die Vrystaat gekry. Op daardie stadium was dit die grootse diamant wat gevind is in Suid-Afrika.
GEBOORTES
STERFTES
1947 – Johann Franz (Hans) Endler, komponis, regisseur en medestigter van die Stellenbosch musiekkonservatorium (* 1 Januarie 1871)
Johann Franz (Hans) Endler is op 1 Januarie 1871 in Oostenryk gebore. Hy het van 1903 op Stellenbosch gewoon. Endler was een van die belangrikste baanbrekers op musiekgebied in Suid-Afrika. Hy was ’n musiekopvoedkundige (medestigter van Stellenbosch se Konservatorium in 1905), tjellis, dirigent en komponis van Afrikaanse liedere (onder meer “Wiegeliedjie”), die eerste Afrikaanse operette (Pa se dogter, 1935) en ander werke. Hy is in Pinelands oorlede.
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
