ALWYN SCHLEBUSCH (1917-2008)

Net een persoon het die amp van vise-staatspresident beklee terwyl die Nasionale Party aan bewind was.

Alwyn Louis Schlebusch is op 16 September 1917 in Lady Grey in die Oos-Kaap gebore. Hy was in die 1940’s die burgemeester van die dorp Hennenman in die Vrystaat, waarna hy in 1962 tot volksraadslid van Kroonstad verkies is. In 1972 was hy die voorsiter van die Schlebusch-kommissie wat die mag gehad het om buitelandse befondsing te besnoei en op die bates van anti-apartheidsorganisasies soos die Christian Institute of Southern Africa beslag te lê.

Die posisie van vise-staatspresident is in 1981 geskep toe die Senaat ontbind het. Hy het dié amp vanaf 1 Januarie 1981 beklee en in daardie tyd was hy die voorsitter van die Presidentsraad, wat raad gegee het oor die nuwe Grondwet, wat in 1983 aanvaar is nadat ’n referendum gehou is en die meerderheid kiesers ten gunste daarvan gestem het. Die pos van vise-staatspresident het verval nadat die grondwet, wat voorsiening gemaak het vir ’n uitvoerende staatshoof, eerder as ’n seremoniële staatspresident en ’n eerste minister, in 1984 in werking getree het. Die grondwet het ook voorsiening gemaak vir ’n driekamerparlement wat ’n raad vir verteenwoordigers (vir bruin mense) en ’n raad van afgevaardigdes vir Indiërs voorsiening gemaak het. Die grondwet het egter geen voorsiening vir swart persone gemaak nie. Die ontbinding van die senaat en die totstandkoming van die Presidentsraad het gelei tot ’n skeuring in die Nasionale Party en die stigting van die Konserwatiewe Party tot gevolg gehad.

Voordat Schlebusch die amp van vise-staatspresident beklee het, was hy nie net tot 1980 die volksraadslid vir Kroonstad nie, maar hy was ook in 1976 die Minister van Openbare Werke en Immigrasie, en in 1979 was hy die Minister van Justisie en Interne Sake. In 1986 was hy die minister in die kantoor van die Staatspresident.

Schlebusch se vrou, Isabel, was die stigter van die Toktokkie-kankerveldtog maar sy is in 1996 aan kanker oorlede. Hy is op 7 Januarie 2008 in die ouderdom van 90 jaar oorlede.

deur Daantjie Badenhorst