PINETOWN-KONSENTRASIEKAMP

Die besluit om die Pietersburg-kampinwoners van Colenso na Pinetown oor te plaas, moes besonder traumaties vir die gesinne gewees het, want dit was die derde keer dat hulle hulself in ’n gedeeltelik-geboude kamp met al die gepaardgaande ongemak van ’n onvolledige infrastruktuur bevind het. In Maart 1902 was Pinetown ’n piepklein nedersetting van 300 wit inwoners; die Duitse nedersetting New Germany was daar naby. Toe die eerste Boere in April aankom, is hulle gehuisves in ongemaklike klam huise wat voorheen deur Indiërs bewoon is, voordat tente opgerig is. Die kamp self is gevestig op grond wat van FW Königkramer gehuur is, in ’n aangename area omring deur heuwels en baie koeler as stomende Durban. Die owerhede het vir ’n geruime tyd gehuiwer oor die Pinetown-terrein, want die watertoevoer is beperk en die kamp was slegs moontlik omdat ’n aansienlike dam gebou is met water wat na die kamp gelei is – een van verskeie groot ingenieurswerke wat in die kampe onderneem is. Die meeste van die oorblywende strukture, soos die latrines, is van Pietersburg af met vragmotors vervoer en toe van Colenso na Pinetown geskuif. Die kamp het bestaan ​​tot Augustus 1902, toe die mense met vragmotors terug na Pietersburg gery is.

Die lewe in die Pinetown-kamp het min verskil van die ander kampe. Kos was nie sleg nie aangesien rantsoene aangevul kon word met vrugte en groente van die plaaslike plase of van Pinetown self. Gesondheid was goed, want die maselsepidemie was lankal verby. Van die twintig sterfgevalle in Pinetown-kamp, was die meeste die slagoffers van die gewone siektes van ’n pre-antibiotiese ouderdom. In ’n mate blyk dit dat Pinetown as ’n strafkamp gely het, want min moeite is met die skool gedoen. Die meeste van die Natalse kampe het ten minste een onderwyser van Engeland ontvang, maar Pinetown het nie; al die onderwysers was kampinwoners.

Die belangrikste gebeurtenis was ’n hewige storm in Junie 1902 wat baie van die tente omgewaai het en die skool vernietig het. ’n Ene Wasserman het aangeteken dat die Hofmeyr-gesin deur plaaslike boere, die Scotts, ingeneem is op hul plaas, Glenugie, waar die jong seun met piesangs getroos is. Die storm het die skool vernietig en ’n tweede lesing oor die Britse Ryk, waarmee die kampgevangenes vermaak is, verhoed. Gelukkig het niemand siek geword as gevolg van hul blootstelling aan die storm nie.

Pinetown was ’n ingewikkelde kamp wat polities en geestelik verdeel was. Alhoewel ’n mate van wrywing tussen hensoppers en joiners, aan die een kant, en bittereinders aan die ander kant, algemeen was in die meeste van die kampe, blyk hierdie spanning in Pinetown veral duidelik te wees. Pietersburg het ’n aansienlike aantal lojaliste opgelewer, meer as honderd man wat by die Britse vrywilligersmagte aangesluit het. Toe die mense na Natal verplaas is, het ’n klein Nasionale Verkennerskamp in Pietersburg agtergebly om van hul gesinne te huisves. Ander het egter na Natal gegaan, soms saam met hul mans. ’n Groep jong vroue het superintendent Tucker versoek om die joiners te verwyder. Hoewel sommige van die politieke teenstanders geïdentifiseer kon word, was daar min inligting oor hul motiewe bekend. Dit is te maklik om die konflik in swart en wit te sien, maar dis nie bekend hoekom sommige verkies het om die Britte te dien nie. Persoonlike en politieke bande, ekonomiese kragte of ’n realistiese siening van die situasie het elk ’n rol gespeel.

Die meeste van die kampmense was vroom, maar die rekords gee min sin van hul geestelike lewe. In Pinetown was al drie susterskerke verteenwoordig, nie altyd harmonieus nie, want die Gereformeerde of Dopper-mense het versoeke van die ander kerke om saam te werk in hul dienste verwerp. Daar was ’n aantal kerklike hooggeplaastes in die kamp, ​​asook die sendeling, Stefanus Hofmeyr, maar voltydse pastorale sorg het eers begin met die koms van ds. AM Murray van Weenen in Mei 1902. In daardie maand het Murray ’n reeks herlewingsbyeenkomste gehou “waartydens die Heilige Gees deurgebreek het en baie mense, oud en jonk, toe na Christus gelei is”. Sommige was egter vyandiggesind teenoor sulke godsdienstige uitspattigheid en het hulle daarteen beywer.

In die afgeleë vestings van die Zoutpansberg, wat dikwels in noue kontak met Afrika-samelewings gewoon het, en afgesonder van dokters wat in moderne geneeskunde opgelei is, het baie van die mense hul eie volksgeneeskundige praktyke gekoester.

Die ander kant van die munt was ’n diepe wantroue aan Britse medisyne. Een vrou het die gesondheid van haar kinders toegeskryf aan die feit dat sy versigtig was om nie die dokter se medisyne aan hulle te gee nie. Met verloop van tyd het verhale van die Pietersburgse mense se lyding erger geword, met hake in die vleis, vitrioel in die suiker en die teer en veer van superintendent Tucker. Die kombinasie van swak opgeleide en gegriefde mense en die toenemende verpolitisering van kampmitologie het bygedra tot die verspreiding van sulke staaltjies.

Die beskuldigings van dronkenskap teen dr. Henderson is ’n ander saak. Alkohol was vrylik beskikbaar in die kampe, soms in aansienlike hoeveelhede, gewoonlik as “mediese verligting”. Sommige van die mediese personeel het hulle tot alkohol gewend, óf omdat hulle reeds verslaafdes was óf omdat stres, harde werk en ongemak hulle tot hierdie verligting gedryf het. Sommige was gewoonlik dronk; ander het dalk net een keer geval. Dit is moeilik om te weet in watter kategorie Henderson geval het, maar die feit dat hy in die kamp gebly het, dui daarop dat, as hy gedrink het, dit in die algemeen nie sy funksionering benadeel het nie.

Pinetown-kamp was ’n kortstondige kamp, ​​die eindpunt van die verhaal van Pietersburg, maar die ingewikkeldheid van sy bevolking en die rykdom van Wasserman se navorsing, maak dit besonder interessant.

deur Daantjie Badenhorst