SUKSES DEUR VERNUWING

‘nRembrandt-advertensie uit 1955 begin só: “Sekere koerante was onlangs vol berigte dat die sogenaamde ‘Amerikaanse sigaret-oorlog’ nou ook na Suid-Afrika versprei. Die waarheid van die saak is: die ‘oorlog’ is hier in Suid-Afrika begin. Reeds in 1952 het Rembrandt die eerste VAN RIJN Filtersigaret vervaardig. Van Rijn was die eerste lang filtersigaret in die wêreld. Die eerste masjien wat lang filtersigarette kon vervaardig, was maande lank reeds aan die werk in die Rembrandt-fabriek eerdat ’n begin in Amerika of elders gemaak is.”

Dit was dié soort vernuwings wat die Rembrandt-tabakkorporasie van Anton Rupert so laat vooruitgaan het. Rupert het in 1953 ’n belang verkry in die ou gevestigde Rothman-maatskappy in Londen. Daarmee het hy sy ideaal van internasionale samewerking op handelsterrein begin verwesenlik. In 1963 het die groep belange gehad in 26 sigaretfabrieke in 16 lande – en het dit ’n jaarlikse omset van £250 miljoen en totale bates van £100 miljoen gehad. Die groep het soveel sukses behaal weens sy vernuwende produkontwikkeling, streng beheer oor gehalte, verbeeldingryke bemarkingstegnieke ’n konserwatiewe dividendebeleid en die herinvestering van die meeste winste. Verder is ’n deel van die wins gebruik vir die bewaring van die natuur en historiese geboue en bevordering van kuns en sport.

Onder die ander presteerders was dr. Jan Marais, op wie se inisiatief die Trust Bank in April 1955 met sake begin het. Die ontwikkeling van die bank was volgens EP du Plessis (’n Volk staan op) “’n rekord op die gebied van bank- en geldwese in Suid-Afrika”. In 1955 het dit met ’n kapitaal van tussen £10 000 en £15 000 begin maar het in 1964 ’n totale bate van meer as R200 miljoen gehad, ’n personeel van tweeduisend en vyftig takkantore.

Albert Wessels, eggenoot van die digteres Elisabeth Eybers, was eweneens ’n suksesvolle sakeman. Hy is in Boshof gebore en het by UKOVS ’n BA in tale en sielkunde behaal. Daarna het hy BCom gestudeer, ’n betrekking aanvaar by ’n beleggingsbank, hoof geword van ’n korrespondensiekollege en in Julie 1942 besturende direkteur van ’n klerefabriek. Hy het ’n finansiële instelling en ’n motormaatskappy gestig wat tot die grootste motormonteerbedryf in die land ontwikkel het.

Ou steunpilare soos Sanlam en Naspers het bly groei. In 1963–64 was Naspers se wins meer as R1 miljoen. Een van sy filiale het ’n eie klein suksesverhaal. Tafelberg-Uitgewers het in 1951 as uitgewer van ligte leesstof tot stand gekom met ’n kapitaal van £10 000. Die bestuurder was JD Pretorius. In 1959 het die Nasionale Boekhandel dit oorgeneem, en in 1970 is alle algemene publikasies van laasgenoemde na Tafelberg oorgedra en het dit die grootste Suid-Afrikaanse uitgewery geword. Een van Pretorius se suksesse was die vertaling van die boeke van die Duitse skrywer Heinz Konsalik oor die Tweede Wêreldoorlog. Tot in 1990 is meer as 665 000 Konsalik-boeke verkoop. Nog ’n gewilde skrywer was FA Venter van Swart pelgrim, Man van Ciréne en vier Groot Trek-romans (1960–1968): Geknelde Land, Offerland, Gelofteland en Bedoelde land.