APJ VAN DER WALT (1814-1861)

APJ van der Walt was die eerste veldkornet van Pretoria.

Andries Petrus Jacobus van der Walt is op 9 Oktober 1814 in Graaff-Reinet gebore. Hy was ’n agterkleinseun van JP van der Walt, veldkommandant van die Tarka en Renosterberg en hy het sy vroeë jare deurgebring in die streek wat in 1837 die distrik Colesberg geword het.

Sedert 1828 het hy as trekboer meestal noord van die Oranjerivier gewoon; van 1842 het hy hom met die Voortrekkergemeenskap vereenselwig en in 1843 het hy as veldkornet gedien in die Winburg-Potchefstroom-gebied waar Andries Hendrik Potgieter en sy krygsraad gesag gevoer het. In 1844 het hy Potgieter tydens onderhandelinge met die Griekwas tot op Philippolis vergesel. Op 2 Mei 1845 het hy aan die skermutseling tussen Britse troepe en die emigrantboere by Swartkoppies deelgeneem en na die Slag van Boomplaats waaraan hy in Augustus 1848 deelgeneem het, is hy beboet en geldelik geruïneer. Daarom het hy en sy gesin na Transvaal verhuis en hulle aan die Magaliesberg gevestig.

Aan die Apiesrivier waar verskeie ander pioniers reeds voor hom in die Fonteinedal gaan woon het, het hy sy woonplek ten noorde van die Fonteine, by die huidige Bereapark, gekies. Hier het hy een van die vroegste kliphuise van die toekomstige dorp Pretoria gebou. Die plaas Elandspoort, wat onder die distrik Rustenburg geressorteer het, is aan hom toegeken en hy is as veldkornet in die wyk Magaliesberg van daardie distrik aangestel. Hy het ’n volgeling geword van Andries Pretorius, wat na Potgieter se verhuising ooswaarts die leiding in Magaliesberg geneem het. Na Andries Pretorius se dood het hy Pretorius se seun Marthinus Wessel (MW) Pretorius gevolg en aan veldtogte teen Bantoestamme in Marico, Makapaanspoort en by Makwassie deelgeneem.

In 1853 het MW Pretorius ’n dorp laat uitmeet op die helfte van die plaas Elandspoort wat hy by Van der Walt gekoop het, asook die helfte van die aangrensende plaas Daspoort, wat hy by JJP Prinsloo gekoop het. Voor Pretoria se amptelike stigting op 16 November 1855 het Van der Walt die wyk waar dit geleë is, as veldkornet behartig terwyl hy ook as MW Pretorius se persoonlike verteenwoordiger die dorpsaangeleenthede hanteer het. Nadat die dorp gestig is, het Van der Walt met die handhawing van wet en orde voortgegaan totdat AF du Toit op 2 Mei 1857 as eerste landdros beëdig is. Van der Walt het vir die res van sy lewe as veldkornet onder Du Toit gedien. In die beginjare het Van der Walt ’n watervoor uit die Apiesrivier gehaal en daarna gehelp om die dorpsdam en watervoor te verbeter. Hy het ook die pad oor die Wonderboomnek gebou en die inspeksie waargeneem van die plase waarop die toekomstige stad Pretoria sou verrys. Hy was ’n lid van die komitee wat in 1855 ’n grondwet vir die Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR) opgestel het en hy het hierdie grondwet vasberade teen die verset van die Lydenburgers en die Soutpansbergers verdedig toe hy self die Transvaalse Vierkleur by die afkondiging van die grondwet op Kerkplein vir die eerste keer as landsvlag gehys het. Tydens die burgeroorlog van 1860 het hy hom by MW Pretorius en Stephanus Schoeman geskaar.

Onder sy tydgenote was hy bekend as een van die getrouste burgers en in die vestigingstyd van die jong Transvaalse staat het hy sy eie belange tot so ’n mate verwaarloos dat hy arm gebly het en op ’n betreklik jong ouderdom oorlede is. Hy was getroud met Cornelia Magdalena Potgieter en uit die huwelik is drie seuns en drie dogters gebore.

Hy is op 16 November 1861 in die ouderdom van 47 jaar oorlede, agt dae nadat sy vrou self oorlede is.

Daantjie Badenhorst