JAN DE KLERK (1903-1979)

Jan de Klerk was ’n Suid-Afrikaanse politikus; hy was ’n senator, kabinetsminister en waarnemende staatspresident.

Johannes de Klerk is op 22 Julie 1903 in Burgersdorp in die Oos-Kaap gebore, en in Potchefstroom grootgeword. Hy was die oudste seun van ds. Willem de Klerk en Aletta Johanna van Rooy. Hy het ’n BA-graad en ’n hoër onderwysdiploma aan die destydse Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys (PU vir CHO) behaal. Op 27 April 1927 is hy met Hendrina Cornelia Coetzer getroud.

Van 1927 tot 1945 het hy in Nylstroom in die huidige Limpopo-provinsie en die Witwatersrand gewerk; hy was ’n skoolhoof en die sekretaris van ’n wit vakbond. In Januarie 1947 het hy administratiewe sekretaris van die Nasionale Party (NP) in die Rand-streek geword en die volgende jaar die hoofsekretaris van die NP in Transvaal. In 1954 is hy as senator benoem en as minister van openbare werke in die kabinet van sy swaer, advokaat JG Strijdom, aangestel. As gevolg van die verbintenis tussen De Klerk en Strijdom is De Klerk se aanstelling as omstrede beskou. Daarna was hy ook minister van binnelandse sake onder dr. Hendrik Verwoerd en minister van onderwys en nasionale opvoeding onder advokaat John Vorster. Die familieverbintenis tussen De Klerk en Strijdom het gemaak dat hierdie aanstelling as omstrede beskou is.

Nadat Strijdom in 1958 oorlede is, het dr. Hendrik Verwoerd hom as minister van werke en mynwese aangestel, en in 1961 het hy daarby minister van binnelandse sake geword. Daarna was hy minister van onderwys en nasionale opvoeding in advokaat John Vorster se kabinet. Tot en met 1969 het hy hierdie portefeuljes met groot welslae beklee. Tydens sy ampstermyn as minister van onderwys het hy die Randse Afrikaanse Universiteit (RAU) en die Universiteit van Port Elizabeth (UPE) help stig. Van 1961 tot met sy dood was hy die kanselier van sy alma mater, die PU vir CHO. Hy was van 1969 tot 1976 president van die senaat, en nadat mnr. Jim Fouché in 1975 as staatspresident bedank het, het De Klerk nege dae lank in hierdie posisie waargeneem totdat dr. Nico Diederichs aangestel is.

Nadat De Klerk uit die politiek getree het, is hy met ’n orde vir voortreflike diens vereer. Hy het sy laaste jare op ’n plaas deurgebring, en is op 24 Januarie 1979 in die ouderdom van 75 jaar oorlede. Hy was die pa van die laaste staatspresident tydens die bewind van die NP, mnr. FW de Klerk en ’n hoërskool in Krugersdorp is na hom vernoem.

deur Daantjie Badenhorst