ROSA NEPGEN (1909-2000)

Rosa Nepgen was ’n Suid-Afrikaanse komponis wat met die digter WEG Louw getroud was.

Rosa Sophia Cornelia Nepgen is op 12 Desember 1909 op Barkly-Oos in die Oos-Kaap gebore. Haar pa was ’n prokureur op haar geboortedorp en haar ma was ’n bekwame sangeres wat ook die klavier en die viool bespeel het. Daar is min biografiese inligting van haar kinderjare bekend, maar volgens bronne was sy die enigste kind. Rosa se ma het haar op vierjarige ouderdom leer lees en ’n paar jaar later het sy klavierlesse begin neem. Die gesin het in 1912 na Pretoria verhuis en teen die einde van 1913 na Standerton. Hier het sy skoolgegaan en musieklesse by Dirk Meerkotter gekry. Vanaf haar dertiende jaar het sy al om die twee weke na Pretoria gegaan waar sy aan die destydse Pretoria College of Music by Ellen Norburn lesse ontvang het. Tussendeur het sy sang- en orrellesse ontvang, terwyl Stephanie Faure vir haar spraaklesse gegee het. Faure se benadering van poësie het ’n sterk musikale inslag gehad, met die gevolg dat dit ’n invloed op Rosa se musieksmaak uitgeoefen het.

In 1927 het Rosa aan die Universiteit van die Witwatersrand (Wits) begin studeer. Sy het ingeskryf vir BMus, met musiek, Engels en etiek as hoofvakke. Sy het haar BMus- (Honneurs) graad in 1931 verwerf. Intussen het sy die gebruiklike lisensiaatdiplomas in klavier en orrel verwerf, asook die Fellowship van Trinity College in Londen. Later was sy ’n dosent aan Wits se musiekdepartement. Reeds in haar tweede jaar het prof. PR Kirby haar gevra om agtergrondmusiek vir ’n opvoering van Aristpohanes se Wolke te skryf. Haar klavieronderwyser, Horace Barton, was self ’n begaafde en goed opgeleide komponis wat haar vordering as komponis met goedige aanmoediging en kritiek aangehelp het.

Rosa het eers heelwat Engelse verse getoonset, onder meer ook ’n mirakelspel. In 1940 het sy in TJ Buning se bloemlesing Uit ons digkuns met die verse van die digter WEG Louw kennis gemaak. Sy is in 1944 met Louw getroud, maar voor die tyd was sy orreliste van die NG-gemeente Melville in Johannesburg. Na haar huwelik het die egpaar na Grahamstad verhuis, waar Louw ’n hoogleraar in Afrikaans en Nederlands aan die Rhodes-universiteit was. Daar het sy reëlmatig aan komposisie gewerk en deur haar man se bemiddeling het sy iets van Nederlandse poësie leer ken. Hulle het dikwels saam verse gelees en haar gevoeligheid vir die klank van taal en die ongelyksoortige verwantskap tussen woord en toon is so verdiep.

In Grahamstad was sy behulpsaam met die orrelspel in die plaaslike NG-kerk en mettertyd het sy voltydse orreliste geword. Só het sy intiem kennis gemaak met die Geneefse Psalmwysies en weer was die verwantskap gelê tussen taal en musiek wat haar geboei het, veral die “musikale lyn” van die musiek van die sestiende eeu het haar vokale skryfwyse sterk beïnvloed.

Nadat prof. Louw in 1957 as kunsredakteur by Die Burger aangestel is, het die gesin, met twee seuns wat intussen gebore is, na Kaapstad verhuis. Louw het daarna gestreef om Die Burger se kunsteblad op dieselfde standaard as dié van Europese koerante te kry en daarin geslaag om dit die toonaangewende kunsteblad in Suid-Afrika te maak. Rosa het gereeld artikels vir die tweede blad van die kunsteblad geskryf en resensies vir die boekeblad behartig.

In die Kaap het sy kennis gemaak met die Haller-gesin wat na Suid-Afrika geïmmigreer het en saam met hulle in ’n a capella-groep bekend as die Goeie Hoop-koor gesing. Die sangstyl van hierdie groep en haar kennismaking met ’n uitgebreide repertoire van vokale musiek – van die Middeleeue tot die Tweede Wêreldoorlog en veral Duitse komponiste – was vir haar ’n verrykende ervaring. Sy het haarself nou nog meer intensief met die Geneefse Psalms besig begin hou en Frans aangeleer om die tersaaklike literatuur te bestudeer. Hierdie werksaamhede het eindelik gelei tot die publikasie van ’n eie Psalter, getiteld Met hart en mind, wat in 1966 verskyn het. Hierin het sy gebruik gemaak van die Afrikaanse vertalings van die Psalms deur Totius. Intussen het haar vokale styl ook onvermydelik in nuwe bane ontwikkel.

Gereelde konsertbesoek in Kaapstad, na die Kaapse Simfonieorkes asook die Kaapse Konsertklub, tesame met talle besoeke aan Wes-Europa het haar musikale horisonne nog verder verbreed. Reeds in 1949 het sy kennis gemaak met die Vlaamse komponis Flor Peters, van wie sy besondere aanmoediging in verband met haar komposisies gekry het. In 1954, tydens prof. Louw se langverlof, het sy haar aan die Amerikaanse Konserwatorium ingeskryf, waar haar leermeesters prof. Ernst W Mulder en die pianis Peter Frankl was. Gedurende hierdie tyd het sy ook intensief les gekry by die Nederlandse komponis Henk Badings en ’n lewenslange vriendskap het tussen hulle ontstaan. Sy het daarna ook aanmoediging ontvang van die Nederlandse kritikus en musikoloog prof. Eduard Reeser, asook sangers soos Laurens Bogtman (wat meermale van haar liedere gesing het) en Annie Woud.

In 1966 is prof. Louw as hoogleraar aan die Universiteit van Stellenbosch (Maties) benoem en twee jaar later het die gesin daarheen verhuis. Vyf jaar tevore, na haar derde besoek aan Italië, het hulle Italiaans aangeleer en in 1972 het sy as student in Italiaans by Maties ingeskryf en in 1976 het sy haar honneursgraad met lof in hierdie taal behaal. Nadat Eugenio Montale die Nobelprys in 1975 verower het, het sy baie van sy gedigte in Afrikaans vertaal en verskeie van haar geslaagde latere komposisies is deur Italiaanse woorde van Montale, Pascoli en Petrarca geïnspireer.

In 1980 is ’n bundel van haar vertalings van Montale se werk gepubliseer en in dieselfde jaar het sy ’n toekenning van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns in die kategorie vir vertaling gewen. Op 24 April daardie jaar is prof. Louw aan ’n hartaanval oorlede.

Op 14 Februarie 2000 is Rosa in die ouderdom van negentig jaar oorlede.

Daantjie Badenhorst