1 JULIE
GEBEURE
1854 – Die Kaapkolonie kry vir die eerste keer selfregering
1872 – Ds. TF Burgers ingesweer as Staatspresident van die ZAR
Thomas Francois Burgers word beëdig as staatspresident van die Zuid-Afrikaansche Republiek.
1912 – Departement van Verdediging
Die departement van verdediging word kragtens Wet no. 13 van 1912 ’n afsonderlike staatsdepartement.
1914 – Die uitgewers JL van Schaik (Edms) Bpk gestig
Die firma J.L. van Schaik (Edms.) Beperk is deur mnr. JL van Schaik in Pretoria gestig. Aanvanklik slegs ’n boekhandelaar, besef hy gou die groot behoefte aan goeie Afrikaanse boeke en word hy ’n uitgewer, en voor 1920 verskyn die eerste boeke. Jong Afrikaanse skrywers is aangemoedig om hul manuskripte voor te lê. Ook op die gebied van die opvoedkundige boek verskyn reekse in Afrikaans vir laer- en hoërskole. Woordeboeke word uitgegee, wat die voorlopers word van standaardwerke op die gebied. In 1960 ontvang mnr. Van Schaik ’n erepenning van die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns vir die waardevolle diens wat hy aan Afrikaans bewys het.
1914 – Nasionale Party gestig
Die Nasionale Party word deur genl. JBM Hertzog te Smithfield, Oranje-Vrystaat, gestig.
1936 – Eerste byeenkoms van die Afrikaans Nasionale Kultuurraad (ANK)
Dit het ’n dringende behoefte geword om alle Afrikaanse volksbedrywighede in een kragtige en oorkoepelende liggaam saam te snoer. Op dié wyse kon die Afrikanerbelange op ’n baie beter en geordende wyse gedien word. Met dié doel voor oë het verteenwoordigers van landwye Afrikaanse bewegings onder beskerming van die FAK in Bloemfontein vergader. In sy verwelkoming het dr. NJ van der Merwe gesê daar is ’n behoefte aan ’n breër bestuursliggaam wat namens die FAK kon optree, en wat sou waak oor die geestesgoedere van die Afrikanervolk – ’n liggaam wat doeltreffend gekonstitueer is, en wat so verteenwoordigend is dat die hele Afrikanervolk die gesag daarvan sal erken. Die Afrikaanse Nasionale Kultuurraad is gevolglik gestig en word saamgestel uit verteenwoordigers van alle Afrikaans-nasionale (landwye) kultuurliggame, sinodes van kerke en sekere goedgekeurde provinsiale hoofbestuursliggame. Beslag is dus gegee aan ’n organisasie waardeur die Afrikaner se eenheidsgedagte op elke terrein uitgedra kon word. Die ANK kan met reg as een van die belangrikste bakens op die pad van ontwikkeling en groei van die FAK beskou word.
1938 – Suid-Afrika se eerste nasionale nuusdiens, die South African Press Association (SAPA), gestig
1948 – Suid-Afrikaanse Orrelbouers (Edms) Bpk gestig
Van selfstandige orrelbou in Suid-Afrika was daar tot 1948 geen sprake nie. Suid-Afrika was op kerklike en wêreldgebied aangewese op ingevoerde Engelse en Amerikaanse orrels. In 1948, die jaar toe daar ook duidelike belangstelling van die Afrikaanse Kerke vir die orrelkultuur in Suid-Afrika uitgegaan het, het die groot orrelkultuurbloei in die geskiedenis van Suid-Afrika begin, nadat mnr. W van Loon die SA Orrelbouers (Edms.) Beperk, gestig het. Aanvanklik ’n klein nederige onderneming in Strubenstraat, Pretoria. In 1957 het die SAOB vinnig uitgebrei en in 1957 verhuis na ’n spesiaal ontwerpte fabriek. Spoedig is die belangstelling van die publiek in pyporrels gewek en is honderde orrels vervaardig en aan gemeentes, partikuliere en ook in die buiteland verkoop. Die SAOB het onnoemlik baie bygedra tot die musiekbewusmaking en estetiese vorming van ons mense. Ook wat gelyke taalregte betref, stel hulle ’n navolgenswaardige voorbeeld deur die aanwysings op die orrel in die taal van die klant aan te bring.
1966 – SA Seafarer strand
Die SA Seafarer het op 1 Julie 1966 tydens ’n siedende storm naby die Groenpuntse ligtoring gestrand. Suid-Afrika se sakegemeenskap het in daardie stadium angstig op die skip se aankoms uit Engeland gewag omdat die gemengde vrag laat was weens ’n voortslepende staking deur dokwerkers in Engeland. Die gevaarlikste vrag was die giftige tetra-etiellood wat in dromme op die skip was. Dit het tot gevolg gehad dat die strandfront by Groenpunt ’n paar dae gesluit moes word terwyl dit herwin is. Al die passasiers en bemanning is deur drie helikopters van 17 Eskader van Ysterplaat gered.
GEBOORTES
1870 – Jacobus Johannes Groeneweg, vroeë skrywer van avontuurverhale, hoofsaaklik vir die jeug († 14 Maart 1945)
STERFTES
1953 – JD du Toit (Totius), digter, predikant en hoogleraar aan die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerk (* 21 Februarie 1877)
Jacob Daniël du Toit is meer bekend onder sy digtersnaam Totius – die naam wat sy studentevriend, BJ Esser in 1901 in Amsterdam aan hom gegee het. Sy lewe, wat vroeg in 1877 in die Paarl ’n aanvang geneem het, vind 76 jaar later ’n graf in Potchefstroom. ’n Buitengewoon vol lewe: skitterende student, Kaapse rebel saam met die Boeremagte, ’n predikant, ’n professor in Teologie, ’n Bybelvertaler, ’n volksman, ’n kerkman, ’n Psalmberymer, ’n taalstryder, ’n digter … onder sy eie mense en oorsee geniet sy werk groot erkenning: nege doktorsgrade word aan hom toegeken! Dr. JD Kestell noem hom op ’n keer namens die volk: “Ons innige geliefde Totius.” Duisende het gewag op sy boodskap soos in die stadsale van Johannesburg en Bloemfontein, by ons grootste monumente soos die Vrouemonument en die Voortrekkermonument. In sy tuisdorp het hy sy studente geïnspireer met sy lesings, en Sondae is die kerkvolk meegesleep met sy prediking. Uit die ryke verskeidenheid van Suid-Afrika se bodem, is hierdie seun van hom gevoed: die Paarl in die Boland, waar hy gebore is in die lug van die Genootskap van Regte Afrikaners, die Magaliesberge in Rustenburg se wêreld, waar die woord vryheid ’n betekenis in die gees van Paul Kruger kry, Burgersdorp in die Oos-Karoo, waar die mense taai is soos die besembosse teen die kliprante. En dan volg ons hom saam met die burgers van die twee Boererepublieke. Totius se spore gaan ook langs die hange van die Natalse slagvelde, waar hy gewondes moet versorg en lyke moet dra. Ons vind hom in die vuurlinie van Magersfontein naby Kimberley. As Kaapse rebel moet hy saam met ander voor die oorwig van lord Roberts uitwyk, en dit laat hom in Amsterdam beland. Dit is ’n beskikking wat hom ’n groot geleerde maak. Hierna kry Totius ’n woonplek op Potchefstroom, waar hy op die puinhope van die oorlog oor die hele Wes-Transvaal predikantswerk moet doen. Hier word hy professor, skryf hy sy gedigte, hier naby tussen ’n lap doringbome vertaal hy die Bybel in Afrikaans en berym hy die Psalms. Hier in Potchefstroom word twee kinders binne twee maande deur die dood weggeruk. Maar Passieblomme word gebore en Totius se verlies was die volk se wins. Die profeet van die ou hoofstad van Transvaal, het ook die profeet van die Afrikanervolk geword. Hy is op 1 Julie 1953 in Pretoria oorlede.
2005 – Hanlie van Niekerk, ’n Wêreldbekende sopraan (* 1927)
Hanlie van Niekerk was ’n wêreldbekende sopraan wat in twee Afrikaanse rolprente opgetree het. Van Niekerk het in die jare 50 en 60 in verskeie operahuise, veral in Duitsland opgetree. Sy het ook in die Volksopera in Wene, Oostenryk, beroemdheid verwerf.
2002 – Eleanor Baker, skrywer (* 21 Augustus 1944)
Eleanor Baker was ’n skrywer wat 15 romans, twee draaiboeke en verskeie jeugboeke oor haar loopbaan geskryf het. Van haar boeke is onder die skuilname Christine le Roux en Alex Muller gepubliseer.
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
https://af.wikipedia.org/wiki/
Frikkie Wallis Facebook
