2 APRIL
GEBEURE
1595 – Cornelis de Houtman vertrek op sy seereis
Op hierdie dag het Cornelis de Houtman met ’n eerste Nederlandse vragvloot van vier skepe uit Texel via die Kaap na die Ooste (Indonesië) vertrek. Hy was toe dertig jaar oud, vol ambisie en nie baie taktvol nie. Op 2 Augustus het hy om die Kaap geseil en op 11 Augustus by Mosselbaai aan land gegaan. Hier is skape en beeste van die Hottentotte geruil. Met sy terugreis het hy op 7 Mei 1597 by die Kaap verby gevaar, maar weer nie aan land gegaan nie. Die onderneming was die begin van talle verskillende handelsendings na die Ooste, waaruit in 1602 die VOC ontwikkel het. Op 21 November 1598 het admiraal De Houtman weer om die Kaap gevaar, maar die keer by Tafelbaai aan land gegaan en vee geruil. Met sy aankoms in Atjeh, is hy in September 1599 vermoor. Sy eerste tog het nietemin blywende belangstelling gewek. Die groei van die VOC het toe ook in 1652 ’n verversingspos aan die Kaap genoodsaak. Vir ons is Cornelis de Houtman derhalwe van groot waarde. Sy kennissoeke, waarnemingsvermoë en avontuurgevoel was tipies van die soort Wes-Europese Renaissancegees in die sewentiende eeu.
1851 – Huweliksklokkies vir Piet Joubert
Generaal Piet Joubert, naas president Paul Kruger seker een van die bekendste persone in die Zuid-Afrikaansche Republiek tree in die huwelik met Hendrina (Drienie) JS Botha.
1879 – Slag van Gingindlovu
Die slag van Gingindlovu vind tydens die Zoeloe-oorlog plaas. Lord Chelmsford was in beheer aan Britse kant. Aan Zoeloekant was Somopo in beheer met Dabulamanzi as sy luitenant. Somopo het 10 000 krygers tot sy beskikking gehad. Die geveg het douvoordag, trouens voor die mis gelig het, begin. Die regimente was in hul volle oorlogsmondering geklee, en het soos in die dae van Shaka hul oorlogsdreunsang gesing. Die mikpunt was die Britse vierkant en die uitslag voorspelbaar. Sowat 700 Zoeloes het gedurende die stormloop geval, terwyl nog 300 deur die lansiers doodgesteek is.
1900 – Anglo-Boereoorlog: Die Oranje-Vrystaatse Volksraad vergader
Die Volksraad van die Oranje-Vrystaat vergader die laaste keer formeel in Kroonstad. President MT Steyn spreek die Volksraad toe, en maan almal tot getrouheid.
1901 – Anglo-Boereoorlog: “Cattle Ranger Corps”
Lord Kitchener gee toestemming vir die stigting van ’n “Cattle Ranger Corps”. Die doel daarvan was om die groot troppe vee rondom Pretoria op te pas. Hierdie was vee wat vanaf die Boere se plase afkomstig was. “Rangers” het vee as vergoeding ontvang.
1918 – Victoria College word Universiteit van Stellenbosch
1959 – Die eerste parkeermeters in Pretoria geïmplementeer
GEBOORTES
1859 – Hendrik Pieter Nicolaas (HPN) Muller, konsul-generaal en Boere-pleitbesorger († 11 Augustus 1940)
Hendrik Pieter Nicolaas Muller is in Rotterdam gebore en besoek Suid-Afrika die eerste keer in 1883, toe hy reeds vennoot in ’n Nederlandse handelsfirma was. Hiermee begin sy belangstelling in Suid-Afrika, en as begeesterde reisiger (en volkekundige) het hy talle artikels en kleiner werkies oor Paul Kruger en Suid-Afrika geskryf. In 1896 het hy HAL Hamelberg opgevolg as konsul-generaal van die Oranje-Vrystaat en het hy hom beywer om verdrae vir die Republiek in Berlyn en Bern te sluit. Sy vaderlandsliefde en nasietrots was so ruim dat hy die Boeresaak tydens die Anglo-Boereoorlog met volle oorgawe kon dien. Sy kantoor in Den Haag het ’n belangrike sentrum vir hulpverlening aan die Boere geword, en hy het selfs na Amerika gereis om die saak van die boere te propageer. Orals het hy kennis van die Boerestryd versprei en meegewerk om by die verskillende nasies van Europa wye belangstelling te wek. In 1919 is hy in die Nederlandse diplomatieke diens opgeneem, en hy het talle ordetekens ontvang. Sy borsbeeld staan in die hoofgebou van die UOVS. Hy is op 11 Augustus 1940 in Den Haag oorlede.
1882 – Deneys Reitz, kabinetsminister, soldaat en skrywer († 19 Oktober 1944)
Deneys Reitz was ’n soldaat, politikus, kabinetsminister, skrywer en die derde oudste kind van die Vrystaatse president FW Reitz se vyf seuns. Sy moeder, Blanka Thesen, ’n lid van die Noorse familie van Knysna, was die eerste eggenote van die Vrystaatse president. Deneys Reitz het sy voornaam gekry van die familienaam van sy ouma aan vaderskant, Cornelia Magdalena Deneys.
1882 – Pauline Janet Smith, skryfster († 29 Januarie 1959)
Pauline Janet Smith word beskou as een van Suid-Afrika se grootste skrywers.
1910 – Blanche Gerstman, komponis en musikant († 11 Augustus 1973)
Blanche Gerstman was een van Suid-Afrika se belangrikste komponiste, maar ook ’n veelsydige musikus wat haar brood as orkesspeelster verdien het. Sy was ook van tyd tot tyd dosent in komposisie aan die Universiteite van Pretoria en Kaapstad. Sy het musiek vir die viool, klavier, orrel en orkes gekomponeer, maar het haar grootste welslae met sangwerke behaal, waarvan die koorwerke “Die Boodskap van Maria” en “Uit die Passie” die belangrikste is. Sy is op 11 Augustus 1973 oorlede.
STERFTES
1875 – Karel Pieter (Karel) Landman, voortrekkerleier en tweede in bevel tydens die Slag van Bloedrivier (* 5 Maart 1796)
Karel Landman was ’n Voortrekkerleier van die grootste trekgeselskap en tweede in bevel onder generaal Andries Pretorius tydens die Slag van Bloedrivier op 16 Desember 1838.
1897 – Marthinus Jacobus Oosthuizen, Voortrekkerleier (* 14 Oktober 1818)
Min van ons hedendaagse jeug dra kennis van die dapper daad van Marthinus Jacobus Oosthuizen, ’n Voortrekkerheld wat met ’n voorraad ammunisie deur ’n Zoeloe-hinderlaag gebreek het om klomp Voortrekkerfamilies te red. Hy is op hierdie dag op Olifantshoek aan die Boesmansrivier, Uitenhage, gebore, en ons vertel graag van sy heldedaad. In April 1837 het hy as seun van die Voortrekker Marthinus Oosthuizen sr, met Pieter Retief na Natal getrek en by Doornkop, naby die latere Chieveley, uitgespan. Marthinus sr is saam met Retief en die ander onderhandelaars na Dingaan waar hulle op 6 Februarie 1838 by Mgungundlovu wreedaardig deur die Zoeloes vermoor is. Toe die Zoeloes hierna die Voortrekkerlaers aan die Moordspruit, Bloukransrivier en Rensburgspruit in die nag van 17 Februarie aanval, het die 19-jarige Marthinus hom na die toneel gehaas. Ongeveer agt tot tien Van Rensburg- en Botha-families (onder wie slegs 14 weerbare mans) was op ’n heuwel vasgekeer en omsingel deur ’n Zoeloe-regiment. Toe Marthinus die groep nader, het Johannes van Rensburg sy geweer onderstebo aan die seun getoon, wat dadelik begryp het dat hulle voorraad ammunisie uitgeput was. Marthinus het al vegtend teruggeval en ammunisie gaan haal by die wa van ’n Pretorius-familie ongeveer 1,6 km daarvandaan. Gesteun deur Abraham de Beer en Jacob Naudé, het hy sy pad terug oopgeveg na die vasgekeerde Voortrekkers, waar hy die kosbare vrag afgelewer het. Sy tydige hulp het hulle lewens gered. Later het nog Voortrekkers onder Sarel Cilliers opgedaag en is die aanvallers verdryf. Na sy huwelik het Marthinus hom in Natal gevestig. Hy is op 2 April in die distrik Estcourt op die plaas Enon oorlede.
1918 – Daniël Francois (DF) du Toit, stigterslid van die Genootskap van Regte Afrikaners en kampvegter vir erkenning van Afrikaans (* 21 November 1853)
Daniël Francois du Toit is op 21 November 1853 op Dal Josafat gebore. Aangesien hy altyd ’n medisynetassie by hom gedra het, het hy die bynaam “Dokter” gekry. Hy was ’n stigterslid van die Genootskap van Regte Afrikaners en ’n groot kampvegter vir die erkenning van Afrikaans. Hy was behulpsaam by die drukpers in die huis van Gideon Malherbe in die Paarl in 1875. Hy was die vader van prof. DF du Toit, van Stellenbosch, en dr. PJ du Toit, opvolger van sir Arnold Theiler op Onderstepoort.
1954 – Johannes Antonie Smith, skilder, kunskritikus, kunsredakteur en joernalis (* 4 September 1886)
Johannes Antonie Smith is op Aberdeen gebore. Hy was ’n skilder en kunskritikus, kunsredakteur van ’n koerant en joernalis. Hy was lid van verskeie kunsliggame en het uitstallings gehou. Op 3 Julie 1902 is hy as sestienjarige skolier aan hoogverraad skuldig bevind en gevonnis. Hoewel vrede op 31 Mei 1902 gesluit is, is die krygswet nie voor 16 September 1902 finaal in Kaapland opgehef nie. Sy boek Ek rebelleer vertel sy ervarings tydens die Anglo-Boereoorlog. In die Kaaplandse Ossewabrandwag het hy ’n belangrike rol gespeel. Op 2 April 1954 is hy op George oorlede.
1968 – Dr. William Fehr, sakeman en versamelaar van kuns en oudhede (* 17 April 1892)
1981 – Johannes Nicolas (Nico) Malan, prokureur, politikus en administrateur van Kaapland (* 8 Augustus 1903)
1986 – Barend Johannes (Ben) Schoeman, politikus en minister (* 19 Januarie 1905)
Barend Johannes Schoeman was ’n politikus, ’n lid van die parlement (LP) vir die Verenigde Party en later ook die Nasionale Party. Hy het van 1948 tot 1954 as die minister van arbeid en van 1954 tot 1974 as die minister van vervoer gedien.
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
