22 JULIE
GEBEURE
1848 – Harry Smith verklaar Andries Pretorius tot rebel
In die aanloop na die Slag van Boomplaats word Andries Pretorius tot “rebel” verklaar en ’n losprys van £1 000 word op sy kop geplaas.
1900 – Anglo-Boereoorlog: Skermutseling by Selonsrivier, Rustenburg; Graskop naby Sandspruitstasie, ZAR
GEBOORTES
1903 – Johannes (Jan) de Klerk, politikus, onderwyser en vader van FW de Klerk († 24 Januarie 1979)
Johannes de Klerk is op hierdie dag op Burgersdorp in die Kaapprovinsie gebore. Sy laerskoolopleiding ontvang hy op Aliwal-Noord waar hy op sy eerste skooldag reeds ‘n pak slae op die lyf geloop het omdat hy Afrikaans op die skoolterrein gepraat het. Hy het hom op Potchefstroom as onderwyser bekwaam en was van 1927 tot 1945 aan die onderwys verbonde, onder meer as hoof van ‘n Afrikaanse hoërskool in Primrose naby Germiston. Van 1945 wy hy hom heeltyds aan die politiek as hoofsekretaris van die Nasionale Party, LPR en LUK in die Provinsiale Raad van Transvaal. Sy belangstelling in die politiek is deels te danke aan adv. JG Strijdom wat in 1930 met mej. Susanna de Kerk, die suster van sen. Jan de Klerk getroud is. In 1954 word hy Senator en Minister van Arbeid en Openbare Werke, later Minister van Binnelandse Sake, en daarna Minister van Onderwys, Kuns en Wetenskap. Hy word op 6 Junie 1969 President van die Senaat, in welke amp hy in Oktober 1971 as Staatspresident waargeneem het tydens pres Fouché se staatsbesoek aan Iran. As lid van die Uitvoerende Komitee van die Transvaalse Provinsiale Raad en as Minister van Onderwys het hy ‘n leidende rol gespeel in onderwysbeplanning en -wetgewing. Die totstandkoming van die Nasionale Onderwysbeleid kan beskou word as sy belangrikste doel as Minister. Eredoktersgrade is deur die Universiteite van Potchefstroom (1960) en Port Elizabeth (1975) aan hom toegeken. Hy het ook die Dekorasie vir Voortreflike Diens in 1974 van die Staatspresident ontvang en was trouens maar die sede persoon wat hierdie hoë toekenning ontvang het. Na ‘n termyn van agt jaar as President van die Senaat het hy in 1975 uitgetree en hom op Krugersdorp gevestig Hy is op 24 Januarie 1979 oorlede.
1947 – Bles Bridges, sanger († 24 Maart 2000)
Bles Bridges was die eerste sanger wat die Sun City Superbowl twee keer in agtereenvolgende dae kon volmaak. Lawrence John Gabriel Bridges is op 22 Julie 1946 gebore en het in 1984 groot sukses met sy Afrikaanse weergawe van Foster and Allen se treffer “Maggie” gehad. Die een suksesvolle album na die ander het gevolg, en sy gewildheid het verder toegeneem met die uitreiking van sy eerste Engelse album I’m the eagle, you’re the wind in 1986. Op 24 Maart 2000, drie dae nadat hy “The first kiss goodnight”, ’n duet saam met Patricia Lewis, opgneem het, is hy naby Bloemhof in Noordwes in ’n motorongeluk oorlede.
1952 – Lucas Maree, sanger en liedjieskrywer († 18 Februarie 2011)
Lucas Maree was ’n bekende sanger en liedjieskrywer. Hy was veral bekend vir sy treffer “Ek sou kon doen met ’n miljoen”. M-Net het die liedjie vir hulle TV-reeks Doen met ’n miljoen gebruik.
STERFTES
1932 – Michiel Hendrik Neser, digter (*28 Julie 1874)
Michiel Hendrik Neser is op 28 Julie 1874 op die plaas Lukaskop in die distrik Philipstown gebore en op 22 Julie 1932 in Griekwaland-Wes oorlede.
Hy het in die Karoo grootgeword en sy enigste onderwys het hy saans van sy vader ontvang. Bedags het hy agter die skape boeke gelees waarvan die romans van Walter Scott en Jacob van Lennep sy geliefde werke was. Hy het ook Bosch oor natuurwetenskaplike onderwerpe soos Darwin se 𝘖𝘳𝘪𝘨𝘪𝘯 𝘰𝘧 𝘴𝘱𝘦𝘤𝘪𝘦𝘴 gretig gelees.
Neser het gou self begin dig en sy pogings na 𝘖𝘯𝘴 𝘒𝘭𝘺𝘯𝘵𝘫𝘪 gestuur waar sy talent dadelik deur ds. SJ du Toit raakgesien is. Hy word in 1899 uitgenooi om op die redaksie van 𝘖𝘯𝘴 𝘒𝘭𝘺𝘯𝘵𝘫𝘪 en 𝘋𝘪𝘦 𝘈𝘧𝘳𝘪𝘬𝘢𝘢𝘯𝘴𝘦 𝘗𝘢𝘵𝘳𝘪𝘰𝘵 te dien. Hy het egter nie van ds. Du Toit se politieke beskouings gehou nie en keer na sy plaas terug.
Met die opbloei van die Afrikaanse digkuns ná 1900, besef hy gou dat sy werk uit die mode is en probeer hy veral vir Jan Celliers navolg.
Onder sy eerste gedigte tel “Die klaaglied van die laaste boerevrou” (1896) en “Ons sonnige Afrika”, ’n bekoorlike natuurgedig. As prosaskrywer verdien sy werke 𝘞𝘢𝘵 𝘨𝘦𝘭𝘥 𝘬𝘢𝘯 𝘥𝘰𝘦𝘯 en 𝘋𝘦𝘶𝘳 𝘩𝘰𝘰𝘨𝘮𝘰𝘦𝘥 𝘮𝘪𝘴𝘭𝘦𝘪 vermelding.
1991 – Dr. Albert Jan Jurie (Albert) Wessels, nyweraar en stigter van Toyota SA (* 1 Oktober 1908)
Albert Jan Jurie Wessels is ’n baanbreker onder die Afrikaners wat groot sukses in die sakewêreld behaal het. Sy grootste prestasie as sakeman het aan hom ’n eredoktersgraad deur die UOVS in 1968 besorg. Hy het ook die Frans du Toit-toekenning vir bedryfsleiding van die SA Akademie ontvang. Hy is op die plaas Annaspan, in die distrik Boshof, gebore. Hy matrikuleer op Boshof en behaal die graad BA met Tale en Sielkunde aan die UOVS. Hierna slaan hy ’n handelsrigting in en verwerf die graad BCom in 1934 met onderskeiding. Hy aanvaar ’n betrekking by ’n beleggingsbank, word hoof van ’n korrespondensiekollege en in Julie 1942 besturende direkteur van ’n klerefabriek. Hy stig ’n finansiële instelling en ook ’n motormaatskappy, wat ontwikkel tot die derde grootste motormonteernywerheid in die Republiek. Uit sy pen het onder meer Moffie en sy maats (1938) en Tog sterker (1941) verskyn.
2015 – Johan Degenaar, filosoof en teoloog (* 7 Maart 1926)
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
