27 MEI – TREIN MET DINAMIET ONTPLOF

Minder as twee maande ná die Jameson-inval het nog ’n gebeurtenis Transvaal geruk – een van die grootste dinamietontploffings in Suid-Afrika se geskiedenis. Dit was op Braamfontein-stasie, sowat 300 meter van Park-stasie. Op 16 Februarie 1896 het ’n treinvrag dinamiet in Park-stasie aangekom. Dit was Sondag en die vrag is dus nie afgelaai nie, maar na Braamfontein gerangeer.

Braamfontein-stasie is aan die einde van 1890 gebou toe die omringende gebied nog oop was en dit die veiligste plek was om dinamiettreine af te laai. In die volgende vyf jaar het die stad gegroei en het die woongebiede van Braamfontein en Fordsburg nader aan die spoorlyn gekom. Tussen die twee voorstede het ’n blikkiesdorp verrys met die naam Vrededorp. Daar het heelparty verarmde Afrikaners gewoon.

Op Maandag 17 Februarie het een van die karweiers van die Spoorweg Besteldienst Maatschappij ’n vrag dinamiet gelaai en na die magasyn gebring. Toe hy daar kom, was daar niemand aan diens nie. Die magasynmeester was siek, maar sy werk is oorgedra aan twee ander mans, wat later gesê het dat hulle geen muilwa met dinamiet gewaar het nie. Die twee het langer as gewoonlik weggebly vir middagete en voor hulle terug was, het die karweier met sy vrag weer opgedaag, weer vergeefs. Op die ou end is die vrag dinamiet teruggebring trein toe. Ook die volgende dag is die dinamiet nie afgelaai nie. Toe was daar ’n meningsverskil tussen die twee partye oor wie die koste van £3 vir die vorige dag se rit moes dra. Toe ’n spoorweginspekteur op 19 Februarie verneem wat gebeur het, het hy gelas dat die vrag dadelik afgelaai word.

Terwyl die aflaaiwerk op 19 Februarie aan die gang was, is op ’n spoorlyn langsaan rangeerwerk gedoen. Hoe dit gebeur het, kon niemand sê nie, maar die leë goederetrein met 27 trokke en die lokomotief agteraan, het op dieselfde lyn as die trein vol dinamiet beland. Toe die masjinis, Jacob Blom, dit gewaar, het hy die remme aangeslaan. Nogtans het die trein omstreeks 15:15 in die dinamiettrein vasgeloop, en dié het ontplof.

Die slag is selfs 200 km verder in Klerksdorp gehoor en in Pretoria gevoel. Die dinamiettrein het spoorloos verdwyn en die hele stasie was weggevee. In die plek van die spoorlyn was daar ’n gat van 70 meter lank, 20 meter breed en 8 meter diep. Die aangrensende buurte is deels verwoes en sowat 200 mense ernstig beseer. Die lyke van 62 mense is gevind. Die presiese getal vermistes is nooit vasgestel nie. Honderde mense is dakloos gelaat. Die publiek het in twee dae £104 000 vir hulle ingesamel. Die ruim nuwe kerkgebou in Fordsburg wat deel was van die NG gemeente Langlaagte en op 6 Desember 1895 ingewy is, is verwoes en baie lidmate van die gemeente gedood. Volgens ds. Abraham Kriel van Langlaagte was die meeste oorledenes lidmate van Fordsburg. Die kerk moes heeltemal herbou word, en ds. Kriel het tot in die Vrystaat gaan kollekteer. Op 21 Augustus 1896 kon hy die hoeksteen van die herboude kerk lê – “’n steen ter gedachtenis van de bezoeking des Heeren, in de vreezelijke ramp, die stad en gemeente trof”. Op 20 November is die nuwe gebou ingewy.