31 MEI
GEBEURE
1880 – Sensus in die Vrystaat
Die eerste sensus word in die Vrystaat gehou. Bloemfontein het op daardie stadium 2576 inwoners gehad.
1891 – Andries Pretorius in Pretoria herbegrawe
1899 – Pietersburg (nou Polokwane) se spoorwegverbinding na Pretoria word ingewy.
1899 – Die Bloemfontein-konferensie begin.
1900 – Anglo-Boereoorlog: Johannesburg word beset
Johannesburg word oorgegee aan die Britte toe dr. Friederick Krause, die militêre kommandant van die Witwatersrand, die sleutels van die stad aan Veldmaarskalk Lord Roberts oorhandig het.
1902 – Anglo-Boereoorlog: Vrede van Vereeniging
Saterdagaand, tussen elf- en twaalfuur van die 31ste Mei 1902, is in Pretoria deur die volksverteenwoordigers van die Republieke, wat die stryd teen die magtige Britse Ryk meer as een-en-dertig maande volgehou het, die vredestraktaat van Vereeniging onderteken. Nadat Kitchener van Khartoem en Milner hul naam ook onderaan die “Akte van Vrede” geskryf het, was die ongelyke stryd beëindig en het vir die volksleiers, wat besluit het om gesamentlik die wapens neer te lê, die bittere taak gewag om die burgers in kennis te stel dat hulle die wapens moes neerlê.
Die voorspel tot hierdie vrede het op 9 April 1902 op Klerksdorp begin. Daar het die Transvaalse en die Vrystaatse regering drie dae met mekaar beraadslaag, alvorens hul afgevaardigdes na Pretoria stuur. Die onderhandelinge met die Britse owerheid in Pretoria het van 12 tot 17 April geduur, en daar is besluit dat die volk geraadpleeg moes word, omdat Engeland sonder prysgewing van die Republieke se onafhanklikheid geen vrede wou maak nie.
Nadat die burgers te velde sestig manne afgevaardig het om hulle te verteenwoordig, is die onderhandelinge op Donderdag, 15 Mei op Vereeniging hervat. Die voorstelle van hierdie vergadering is op 19 Mei aan Milner en Kitchener voorgelê, dog van die hand gewys. Teenvoorstelle is gedoen en op 29 Mei aan die Boere-afgevaardigdes voorgelê. Hulle moes binne drie dae met “ja” of “nee” antwoord. Op Vereeniging is die volksverteenwoordigers nou voor die keuse gestel om die oorlog voort te sit, die wapens onvoorwaardelik neer te lê of die Britse voorwaardes aan te neem.
Verset teen die aanname van die Britse voorwaardes het veral onder die afgevaardigdes van die Vrystaat geleef, en ook party van die Transvalers was oortuig dat die oorlog, van militêre standpunt beskou, nog nie verlore was nie. Die president van die Oranje-Vrystaat, Marthinus Theunis Steyn, wat al die ontberinge van die oorlog met die burgers in die veld gedeel het, het die besprekings van die laaste drie dae nie meer bygewoon nie, aangesien ’n volslae verlamming sy kragtige gestel aangetas het. Op 29 Mei het hy sy amp neergelê en is die bittere sielestryd van die eindbeslissing hom bespaar. Genl. Christiaan de Wet is in sy plek tot president benoem.
Die feite wat die volksverteenwoordigers onder die oë moes sien, was die meedoënlose krygstaktiek van Engeland, wat alle middele van bestaan vernietig het, en die sterfte van vroue en kinders in die kampe, wat gedurende die afgelope ses maande wel afgeneem het, maar tog nog skrikbarend hoog was. Die bewapening van inboorlingstamme binne en buite die grense het verder ’n onhoudbare toestand geskep, en baie was van mening dat hongersnood voor die deur gestaan het. Slegs die oortuiging dat die voortbestaan van die volk op die spel gestaan het, het manne soos genl. De Wet beweeg om die Britse voorwaardes aan te neem. Vir hom het die duidelik geword dat God die Afrikaners deur die oorlog tot een volk wou vorm en dat die volk as ’n verenigde en nie as ’n verskeurde en verdeelde volk uit die stryd te voorskyn moes tree nie. Dit was vir hom en sy dappere medestryders ‘n geloofsaak – die vrede ’n geloofsdaad, wat getuig van meer moed en ’n kragtiger geloofslewe as wat vereis word vir die heldedade op die slagveld.
1910 – Unie van Suid-Afrika kom tot stand
1926 – Wet op Nasionale Parke in Suid-Afrika aangeneem
1928 – Unievlag wapper vir die eerste keer op openbare geboue
1933 – Taalmonument te Burgersdorp onthul
Die Taalmonument te Burgersdorp, Oos-Kaap, is onthul op sy nuwe staanplek, die Burgerplein. Die monument is in 1893 opgerig om die erkenning van Hollands op 9 Junie 1882 in die Kaapse Parlement te gedenk.
1961 – Republiek van Suid-Afrika kom tot stand
Die Republiek van Suid-Afrika kom tot stand, Suid-Afrika verlaat die Britse Statebond en die geldeenheid verander van die Britse pond na die rand.
1994 – Suid-Afrika tree weer tot die Britse Statebond toe
GEBOORTES
1827 – Andreas Adriaan (Andries) Louw, eerste predikant in Fauresmith († 24 Junie 1908)
1913 – William Ewert Gladstone (WEG) Louw, digter en letterkundige († 24 April 1980)
WEG Louw was ’n Afrikaanse digter en die jonger broer van die skrywer en digter NP van Wyk Louw.
Hy is op 31 Mei 1913 in Sutherland in die Noord-Kaap gebore en het van 1931 tot 1935 aan die Universiteit van Kaapstad gestudeer. Hy het sy MA-graad behaal met ’n verhandeling oor die poësie van JH Leopold. Hy het sy studies aan die Universiteit van Amsterdam in Nederland voortgesit, waar hy ’n DLitt-graad behaal het.
In November 1938 het hy teruggekeer en nog ’n doktorsgraad verwerf, hierdie keer met ’n verhandeling getiteld “Die invloed van Goter op Leopold”. In 1944 is hy met die komponis Rosa Nepgen getroud. Die volgende jaar het hy die onafhanklike tydskrif 𝘚𝘵𝘢𝘯𝘥𝘱𝘶𝘯𝘵𝘦 saam met sy broer NP van Wyk Louw en HA Mulder begin.
Sy eerste akademiese aanstelling was as professor in Afrikaans en Nederlands aan die Rhodes-Universiteit in Grahamstad. In 1957 het hy kunsteredakteur van 𝘋𝘪𝘦 𝘉𝘶𝘳𝘨𝘦𝘳 in Kaapstad geword en tot aan die einde van 1966 daar gebly. In 1967 het hy professor in Nederlandse letterkunde aan die Universiteit van Stellenbosch geword, waarna hy in 1978 afgetree het.
Hy is op 24 April 1980 in die ouderdom van 66 jaar oorlede.
1924 – Theunis Theodorus (TT) Cloete, digter en akademikus († 29 Julie 2015)
TT Cloete was ’n bekroonde digter, Bybelvertaler, letterkundige en akademikus. In die 1970’s was hy by die hersiening van die Afrikaanse Kerkgesange betrokke en later by die 1993-vertaling van die Bybel in Afrikaans. Cloete was vir lank aan die Potchefstroomse Universiteit se Skool vir Tale en Skryfkuns verbonde. Hy het verskeie pryse vir sy werke ontvang, o.a. die Ingrid Jonker-prys, WA Hofmeyr-prys, Hertzogprys en die Andrew Murray-prys. Cloete skryf aanvanklik onder die skuilnaam T Jansen van Rensburg en publiseer verskeie van sy gedigte in tydskrifte onder die skuilnaam om die water te toets voor hy in 1980 met Angelliera debuteer.
STERFTES
1969 – Jozua Francois (Tom) Naudé, politikus en waarnemende Staatspresident van Suid-Afrika (1967–1968) (* 15 April 1889)
Jozua Francois Naudé is op Middelburg, Kaap, gebore. Hy vestig hom in 1910 as prokureur op Pietersburg. Hy protesteer teen Suid-Afrika se deelname aan die Eerste Wêreldoorlog en bring drie maande in die Booysens-interneringskamp deur. Hy was lid van Pietersburg se stadsraad (1915–1920), LV vir Pietersburg (1920–1961), lid van parlementêre komitees, sweep van die NP, hoofsweep van die VP (van 1933–1939) hoofsweep van die NP na 1939, en Speaker van die Volksraad vanaf 1948. Vanaf 1950 tot 1961 was hy Minister onder dr. Malan, adv. Strijdom en dr. Verwoerd, nl. van Pos- en Telegraafwese (1950–1954), Gesondheid (1954–1956), Finansies (1956–1968), en Binnelandse Sake (1958–1961). Hy was die eerste President van die Senaat van die Republiek in 1961, en Waarnemende Staatspresident (1967–1968). Hy is op 31 Mei 1969 in Kaapstad oorlede en is op Pietersburg begrawe. Hy was drie keer getroud en het vyf kinders gehad. Tom Naudé was ’n groot kenner van parlementêre prosedure, ’n doelgerigte Afrikaner, wat sy werk met toewyding gedoen het, en ’n waardige man met ’n wonderlike sin vir humor.
1999 – Gertruida Susanna Catharina (Sann) de Lange, aktrise (* 4 Oktober 1913)
Sann de Lange, wat veral bekendheid verwerf het vir haar rolle in die rolprente Tant Ralie se losieshuis en Troudag van tant Ralie, asook die televisiereeks Nommer asseblief, was ’n veteraanaktrise wie se loopbaan op die verhoog, in rolprente en op televisie meer as sestig jaar lank gestrek het.
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
