HERMIEN DOMMISSE (1915-2010)

Hermien Dommisse was ’n bekende Afrikaanse aktrise, regisseur, skrywer en kampvegter vir Suid-Afrikaanse teater. Sy was destydse ook by die Transvaalse Raad vir die Uitvoerende Kunste (TRUK) betrokke.

Hermien Anna Dommisse is op 27 Oktober 1915 op Ermelo gebore en sy matrikuleer aan Pretoria Girls High School. Reeds op skool rig sy ’n skoolopvoering af en speel gedurende vakansietye in die Hanekom-toneelgeselskap.

Kwalifikasies

Sy verwerf ’n BA-graad en ’n Hoër Onderwysdiploma aan die Universiteit van Pretoria. Na ’n kort loopbaan as onderwyseres by Helpmekaar Hoërskool in Johannesburg, behaal sy ’n doktorsgraad in Drama aan die Universiteit van Pretoria.

Sedert die vroeë 1940’s neem sy gereeld deel aan radiodramas vir die SAUK, waar sy vir André Huguenet ontmoet. Hy nooi haar uit om ’n hoofrol in Helshoogte, die Afrikaanse verwerking van Wuthering Heights, te speel, en so begin haar loopbaan as beroepsaktrise.

Nasionale Toneelorganisasie

Sy speel ’n sleutelrol in die stigting van die Nasionale Toneelorganisasie in 1947, iets waarvoor sy haar sedert die dertigerjare beywer.

Genl. JBM Hertzog

Sy neem inisiatief om die nodigheid daarvoor met die destydse Eerste Minister, generaal JBM Hertzog, te gaan bespreek.

Na die stigting van die NTO sit sy haar beroep onder hierdie vaandel voort, beide as regisseur van verskeie stukke, insluitend opera en ook as aktrise.

In 1941 trou sy met die bedryfsekonoom Gilbert McCaul. Die egpaar het twee dogters Nina en Jeanne, en ’n seun Gilbert.

Toetrede tot die rolprentbedryf

Wanneer haar man in 1946 aan Harvard Universiteit in Amerika gaan studeer, maak sy kennis met onder andere Orson Welles en Ingrid Bergman.

Hulle keer na sy studies terug na Krugersdorp, waarna sy haar tot die rolprentbedryf wend.

Sy beywer haar vir die instelling van die streeksrade vir kuns, wat baie van die probleme met die NTO sou ondervang. Mnr. BJ Vorster, destyds adjunkminister van Onderwys en Kuns, stel haar in Oktober 1961 aan om te dien op ’n Kommissie van Ondersoek na die NTO.

In Januarie 1989 word sy verkies tot voorsitter van die Suid-Afrikaanse Teksskrywersvereniging, wat die belange van teksskrywers vir televisie en die rolprentbedryf behartig.

Sy sal die beste onthou word vir haar puik rolvertolking in onder meer Die kandidaat, Jannie Totsiens, Pappa Lap, Aanslag op Kariba, Ma skryf matriek, Netnou hoor die kinders!, Plekkie in die son, Fiela se kind en That English woman.

Televisie

Wanneer sy tot die genre van televisie toetree, word sy ’n huishoudelike naam en is onder andere te sien in Agter elke man. Sy vertolk vir veertien jaar ’n rol in die sepie Egoli. Daarbenewens is sy ook regisseur en gerespekteerde kunsresensent.

Sy het verskeie gesaghoudende boeke geskryf oor die drama- en teaterwêreld, onder andere Die dramaturg en sy gemeenskap, Voetspore en Long journey of the heart. Laasgenoemde is haar herinneringe oor die ontwikkeling van Afrikanerkultuur, wat benewens die toneel ook opera en ballet insluit.

’n FAK-toekenning vir besondere kultuurprestasie val haar in 1987 te beurt, en in 1990 ontvang sy die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns se Besondere Erepenning vir die Bevordering van die Uitvoerende Kunste.

Sy is op 24 Maart 2010 in die Alphen Lodge-oord vir verswakte bejaardes naby Modderfontein oorlede.

deur Christof Greyling