JAN KEMP (1872-1946)

Generaal Jan Christoffel Greyling Kemp was ’n Suid-Afrikaanse soldaat en kabinetsminister.

Hy is op 10 Junie 1872 in die distrik Amersfoort in die huidige Mpumalanga gebore en sy oupa aan moederskant was ’n stiefseun van die voormalige Voortrekkerleier Piet Retief wat saam met Retief deur Dingaan vermoor is. Sy oupa aan vaderskant, Petrus Johannes Kemp, het in die 1830’s uit België na Suid-Afrika geïmmigreer. Genl. Kemp het sy skoolopleiding aan die Staatsgymnasium in Pretoria voltooi.

In 1889 is hy as klerk in die Transvaalse Onderwysdepartement aangestel; hy is gou oorgeplaas na die kantoor van die mynwerkerskommissaris in Krugersdorp en teen 1899 het hy die posisie van hoofklerk beklee.

Hy het aan die Magato-oorlog teen die Basoeto-hoof deeelgeneem en daarna het hy gehelp om die Jameson-inval te onderdruk. Toe die Anglo-Boereeoorlog uitgebreek het, het hy hom by die Krugersdorp-kommando aangesluit en in baie van die oorspronklike veldslae in Natal deelgeneem. In November 1899 is hy tot assistent-veldkornet verkies en op 27 Februarie 1900 het hy hom onderskei tydens die Slag van Pietershoogte, wat ook as Spoorwegkop bekendgestaan het, ondanks die feit dat die Boeremagtee onttrek het en die Britte die gebied beset het. In Junie 1900 is hy tot kommandant verkies terwyl hy onder genl. Christiaan Beyers gedien het en op 13 Desember 1900 is hy in die arm gewond terwyl hy tydens die Slag van Nooitgedacht in bevel van een van die Boerekommando’s was. In Februarie 1901 is hy tot gevegsgeneraal bevorder en opdrag gegee om met genl. Koos de la Rey in verbinding te tree. Die gedagte was dat Kemp die Kaapkolonie moes binneval, maar die plan is laat vaar en hy het een van De la Rey se mees bekwame en waaghalsige offisiere geword en sy taktiese vernuf by Vlakfontein en Moedwil, asook die Slag van Ysterspruit naby Klerksdorp ten toon gestel. De la Rey het Kemp se voorstel in September 1901 dat ’n militêre regering die burgerlike regering van Transvaal moes vervang, geveto. Tydens die Slag van Tweebos op 7 Maart 1902 het hy ’n leidende rol gespeel in die gevangeneming van Lord Methuen se soldate al is sy perd onder hom geskiet. Op 11 April 1902 het Kemp ’n roekeloos waaghalsige aanval op genl.maj. RG Kekevich se magte geloods met ’n berede aanslag oor ’n oop stuk veld, dit was die manier waarop hy gewoonlik aangeval het.

Met die oprigting van die Unieverdediginsmag in 1912 het Kemp ’n offisier geword, maar hy het hom in 1914 by die Rebellie aangesluit, waartydens hy ’n geskiedkundige trek deur die Kalahariwoestyn saam met sy eenheid onderneem het en Duitswes-Afrika bereik het nadat die rebelle verslaan is. Hy het hom later aan die Suid-Afrikaanse regering oorgegee en hoewel hy tronkstraf opgelê is, is hy in 1916 vrygelaat.

In 1920 het hy volksraadslid vir Wolmaransstad geword en in 1924 het hy minister van landbou in genl. JBM Hertzog se kabinet geword. Daarna het hy van 1936 tot 1939 in die Verenigde Party se kabinet as minister van lande gedien. Hy het ’n outobiografie getiteld Vir vryheid en vir reg die lig laat sien.

Hy is op 10 Junie 1903 met Anna Emma Bodenstein getroud en ’n seun en twee dogters is uit die huwelik gebore. Sy vrou is in Maart 1941 oorlede en daarna het sy gesondheid agteruitgegaan. Nogtans het hy in die parlement aangebly.

Hy is op 31 Desember 1946 in die ouderdom van 74 jaar oorlede. Jan Kempdorp, op die grens van die Noord-Kaap en Noordwes, is na hom vernoem.

deur Daantjie Badenhorst