MOOIMEISIESFONTEIN, RIEBEEK-OOS

Veertig kilometer noordwes van Grahamstad, grensende aan die dorpie Riebeek-Oos, is die bekende plaas van Piet Retief, Mooimeisiesfontein, geleë. Dit was van 1814 tot 1836 in sy besit. Hier het hy vir hom ’n groot huis met ’n geelhoutsolder en ’n leidak gebou wat vandag nog bestaan en wat pas gerestoureer is. Nie ver van die huis nie was daar twee fonteine en hier het hy ’n groot vrugteboord van okkerneut-, vye-, peer-, appel-, mispel-, pruim- en lemoenbome aangelê. Sommige van hierdie ou bome is tans nog te sien. Benewens die vrugteboord het hy ’n wingerd van meer as 5 000 stokke geplant sodat hy selfs in staat was om brandewyn te stook. Hierdie tuinery was egter bloot bysaak, want hy was eintlik ’n veeboer.

Piet Retief was ’n energieke, ondernemende en beweeglike man en hy het nie onafgebroke op Mooimeisiesfontein gewoon nie. Dit was omdat hy ook ander plase besit het. So het hy by geleentheid op Driefontein, tussen Mooimeisiesfontein en Commadagga, gewoon, terwyl hy ook ’n tydjie op Karega, naby Grahamstad, vertoef het. Dan het hy ook ’n geruime tyd in Grahamstad gewoon, waar hy as bou-aannemer belangrike kontrakte moes uitvoer. Nogtans wil dit voorkom asof hy die meeste van die tyd op Mooimeisiesfontein gebly het, en dié plaas kan dus meer as enige ander plek met hom geassosieer word.

In 1829 het hy reeds die helfte van die plaas, wat 2 662 ha groot was, verkoop. Hierop is later die dorpie Riebeek-Oos aangelê. Die ander deel van die plaas het hy met sy verhuising na die noorde in 1836 verkoop. Hierna het die plaas dikwels van eienaar verwissel en die ou woonhuis het al hoe meer in verval geraak. Uiteindelik is die opstal tesame met 17 ha in 1923 deur die bemoeiinge van ds. HA Hanekom van Riebeek-Oos en ander belangstellendes aangekoop. Dit is daarna aan die Staat oorgedra om as lewende monument ter ere van Piet Retief en in belang van die minder bevoorregte Afrikanerkind gebruik te word. In 1928 is sodoende die Piet Retief-weeshuis vir verwaarloosde en probleemkinders gestig. Aanvanklik is die kinders in die Retief-huis gehuisves, maar sedert 1947 is daar nuwe geboue opgerig wat byna 100 seuns kan huisves. Op die hoeksteen van die hoofgebou staan die volgende te lees: In dankbare nagedagtenis aan Piet Retief, 1780-1838, die martelaar van die Groot Trek. Hy het gesterwe sodat ons volk kan lewe.

(Geproklameer 1937)