OLIVE SCHREINER (1855-1920)

Olive Schreiner was ’n Suid-Afrikaanse skrywer, pasifis en feminis.

Sy is op 24 Maart 1855 by die Wittenberg-sendingstasie by Herschel in die Kaap gebore en was die dogter van ’n sendeling van die Londense Sendinggenootskap, Gottlieb Schreiner, en haar ma, wat van 1874 tot 1881 goewernante van verskeie plase in die Karoo was, het haar onderrig.

Sy was die eerste skryfster uit Suid-Afrika wie se werk gunstig in die hele Engelssprekende wêreld ontvang is, en haar bekendste werk is sekerlik die half-outobiografiese roman The story of an African farm, die eerste literêre werk uit Suid-Afrika wat internasionale sukses behaal het. Hierin is die lewe in ’n koloniale grensgebied beskryf, maar ook brandende vraagstukke van daardie tyd, soos agnostisisme, individualisme en die beroepsaspirasies van vroue.

In hierdie tyd het sy ook Undine geskryf en self na Engeland vertrek om na ’n uitgewer te soek. The story of an African farm het in 1883 onder die skrywersnaam Ralph Iron verskyn. Die boek het teenstrydige reaksies uitgelok, maar is veral in Brittanje en die Verenigde State van Amerika hoog aangeprys. Schreiner het in Engeland aangebly en in die geneeskunde gestudeer.

Sy het met Henry Havelock Ellis bevriend geraak, en hulle het mekaar wedersyds beïnvloed. Hy was ’n Engelse dokter wat menslike seksualiteit bestudeer het. Sy het in 1889 om mediese redes na Suid-Afrika teruggekeer met die verwagting dat die klimaat haar asma-aanvalle sou verlig. Sy het goed met Cecil John Rhodes bevriend geraak hoewel haar politieke oortuigings van syne verskil het.

Sy was ’n kampvegter vir die regte van swart mense en na die Jameson-inval het sy ’n openlike kampvegter vir die Boererepublieke geword. Sy en Samuel Cronwright is in 1894 getroud en hulle het saam die politieke pamflet “The political situation” uitgegee. Dit is gevolg deur Trooper Peter Halket of Mashonaland, ’n allegoriese roman wat as ’n bedekte aanval op Cecil John Rhodes beskou kon word. Nog ’n politieke pamflet, getiteld “An English South African view of the situation”, het verskyn kort voordat die Anglo-Boereoorlog uitgebreek het. Hierin het sy die Boere se kant van die oorlog gestel. Later het sy ’n sterk kampvegter vir vroueregte geword.

Schreiner is op 11 Desember 1920 oorlede.

deur Daantjie Badenhorst