PIONIERSHUIS, HORNESNEK

’n Baie ou Boerewoning, aan die westekant van Pretoria, is die ou pioniershuisie wat op die plaas Boekenhoutkloof teen die suidelike hange van die Magaliesberg staan. Die huisie is geleë op die plaas Boekenhoutkloof wat oorspronklik 1700 morg groot was. Dit is geleë net buite die munisipale gebied van Pretoria in die onmiddellike omgewing van die bekende Hornesnekpad, wat ’n mens oor die Magaliesberg voer.

Die plaas Boekenhoutkloof is oorspronklik aan Willem Hendrik Boshoff per goewermentstransport oorgedra op 26 Junie 1859. Daar kan aangeneem word dat Boshoff die plaas ’n tyd lank besit het en eers op daardie datum geregistreer het, want op dieselfde datum transporteer hy dit aan MF Horn. Uit laasgenoemde se boedel is die plaas op 7 Augustus 1871 vir ’n bedrag van £75 (R150) aan GPJ Horn verkoop. Sedertdien het dié gedeelte waarop die vroeë geboue staan, in die besit van die Horns gebly. Dit is dan ook vanwaar Hornesnek oor die Magaliesberg sy naam kry.

Op die plaas is twee baie vroeë pionierswonings, waarvan die een opgeklei is. Pragtige getreksaagde boekenhoutbalke met verbindings is nog steeds in die huis sigbaar. ’n Klipskooltjie, waenhuis en begraafplaas maak ook deel van die werf uit. Landerymure, ’n leidam, vrugtebome en lanings voltooi die weergawe van ’n ou plaaswerf.

Hoewel vermoed word dat hierdie ou huisie ook reeds voor die stigting van Pretoria gebou is, moet nog heelwat navorsing oor die wonings (daar is twee naby mekaar) en die plaas gedoen word, voordat met sekerheid gesê kan word wanneer die opstal opgerig is. Dat dit egter een van die oudste plaashuise en -werwe in die Magaliesberge is, is gewis. Daar is reeds besluit om hierdie nederige, dog waardevolle, Afrikanerbaken ten volle te restoureer.

Bron: Cronjé, B. 1989. Pioniershuise. In Afrikanerbakens, Aucklandpark: FAK, pp. 208–210.