24 OKTOBER
GEBEURE
1683 – Oloff Bergh keer terug
Kaptein Olof Bergh keer op hierdie dag terug van ’n lang en uitgebreide reis na Namakwaland. Die reis is onderneem in opdrag van die Kaapse goewerneur, Simon van der Stel, en wel om die volgende rede: Dit het van tyd tot tyd gebeur dat anderskleuriges by die Kasteel aangekom het met koper. Navrae het slegs aan die lig gebring dat dit iewers vanuit Namakwaland afkomstig was. Bergh het die reis onderneem om die oorsprong van die koper te ondersoek. Hoewel onsuksesvol, het hy minstens ’n gedetailleerde verslag met betrekking tot berge, riviere en die omgewing saam teruggebring.
1874 – Die Vierkleur word deur die Kruisvlag vervang
Omdat staatspresident TF Burgers graag die sogenaamde Voortrekkervlag in ere wou herstel, het die Volksraad van die ZAR op hierdie dag die bestaande landsvlag, die Vierkleur, deur ’n nuwe vlag, die sogenoemde Kruisvlag, vervang. Die Kruisvlag was, naas die bekende Driekleur van die Natalse Voortrekkers, die vlag van die Voortrekkers onder leiding van AH Potgieter. Dit het bestaan uit ’n oorhoekse rooi kruis op ’n blou agtergrond. Pres. Burgers het, om heraldiese redes, ’n wit streep ingevoeg ten einde die rooi kruis van die blou agtergrond te skei. Op 10 Mei 1875 het die ZAR egter weer besluit om van die nuwe Kruisvlag af te sien en die Vierkleur weer in te stel. Die Kruisvlag sou egter as presidentsvlag beskou word, maar hiermee was pres. Burgers nie tevrede nie, en daar is volkome van die Kruisvlag afgesien. Die rooi kruis op hierdie vlag het as die St. Andrieskruis bekend gestaan. Vandaar, so word deur sommige beweer, die naam Andriesstraat in Pretoria. Oorspronklik is dit glo as St. Andriesstraat deur landdros AF du Toit aangedui, maar met die jare het dit in die volksmond as slegs Andriesstraat behoue gebly.
1899 – Anglo-Boereoorlog: Slag by Rietfontein, Ladysmith
Generaal G. White vertrek vanuit Ladysmith en probeer die onttrekking van maj.genl. Yule vanaf Dundee dek. Genl. AP Cronje neem stelling in by twee groot koppe wat toegang tot Ladysmith bied. Genl. White ontplooi sy artillerie, dog sukkel om hond haar af te maak teen die Burgers wat hulself goed “wegsteek”. Genl. White onttrek rondom 14:00 en val terug na Ladysmith.
1899 – Anglo-Boereoorlog: Geveg by Dronfield, Kimberley
’n Kommando val ’n Britse patrollie onder maj. H Scott Turner aan. Turner het gedien as geleide vir ’n trein onderweg na Dronfield net buite Kimberley. Aan Boerekant het twee man gesneuwel en is sewe gewond. Aan Britse kant het 3 man gesneuwel en is nog 21 man gewond.
1914 – Afrikanerrebellie
Dr. Colin Steyn, seun van president MT Steyn, kom in Pretoria aan met ’n versoek van sy vader dat Christiaan Beyers, Christiaan de Wet en Jan Kemp na hom moes gaan om die geskil vreedsaam te probeer oplos. Louis Botha steun die versoek. Steyn is hierna direk na Damhoek, waar hy sy vader se versoek aan Beyers voorgelê het. Beyers antwoord dat hy na president Steyn sou gaan, mits De Wet ook gaan.
’n Gesant van Kemp, Jansie Jooste, besoek vir Beyers by Damhoek met ’n versoek van Kemp om hom op 27 Oktober by Haakboschlaagte te ontmoet.
Gewapende rebelle neem beheer oor die dorpe Heilbron en Reitz in die Vrystaat.
Die aanwesiges by ’n vergadering op Ventersburg in die Noord-Vrystaat besluit om generaal De Wet te ondersteun.
’n Rebellekommando van Manie Maritz word tussen Kenhardt en Carnarvon in die Noordweskaap deur regeringsmagte tot oorgawe gedwing.
1929 – Swart Donderdag, die begin van die Groot Depressie
GEBOORTES
1921 – Tilana Hanekom, aktrise († 22 Februarie 2002)
Tilana Hanekom was ’n Suid-Afrikaanse aktrise. Sy is veral bekend vir haar rolle in Elsa se Geheim, Lig van ’n Eeu en Eendag vir Altyd. Sy is gereeld op TV gesien in onder meer die Prins van Pretoria, Hoekie vir eensames en Agter Elke Man.
1926 – Jacques Loots, akteur († 3 Oktober 1991)
Jacques Loots was ’n akteur. Hy was bekend vir sy TV-rolle as Genis in Koöperasiestories en die oupa in Orkney Snork Nie. Hy is ook ’n gepubliseerde digter.
STERFTES
2005 – Janita Claassen, sangeres (* 30 April 1947)
Janita Claassen, gebore Janita Sarie Redelinghuys was ’n Afrikaanse sangeres wat gereeld saam met Manuel Escorcio opgetree het. Sy is op 58-jarige ouderdom na ’n 10-jaar lange stryd weens long- en keelkanker oorlede. Van haar treffers sluit in “Rolbos”, “My Danklied”, “Wilde Aalwyn”, “Meisiekind” en “Hoor jy die Klokke”.
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Langner, Danie & Raath, Andries. 2014. Die Afrikanerrebellie 1914-1915. Pretoria: Kraal Uitgewers.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
