10 JULIE
GEBEURE
1836 – William Cornwallis Harris maak gereed vir sy tog
William Cornwallis Harris kom in Algoabaai aan en begin met voorbereidings vir sy tog na die binneland.
1900 – Anglo-Boereoorlog: De Wet protesteer
In ’n brief aan Lord Roberts protesteer hoofkommandant De Wet teen die onoordeelkundige vernietiging van private eiendom deur Britse troepe. Hy heg ’n lys van eiendomme aan wat naby Lindley, Heilbron en op Senekal en Ficksburg verwoes is.
1900 – De Basuin
De Basuin, ’n publikasie gedruk deur M Douws by Fouriesburg, word vir die eerste keer gedruk en uitgegee. De Basuin het slegs drie drukke beleef en was op beide kante van ’n enkelbladsy gedruk. Publikasiedatums was onder meer op 10, 17 en 24 Julie 1900.
GEBOORTES
1509 – Johannes Calvyn, Franse godsdienshervormer († 27 Mei 1564)
Johannes Calvyn is in Noyon, Frankryk, gebore. Hy studeer van 1525 in die teologie in Parys, maar word in 1528 ’n student in die regte in Orleans en later in Bourges, waar hy onder die invloed van die Protestantisme en Franse humanisme kom. In 1533, beïnvloed deur die lees van werke deur Luther, word hy ’n Protestant. Hy beskou dit as sy roeping om die kerk na die suiwer Bybelse model te hervorm. Weens vervolging vanweë sy godsdienstige oortuigings, vlug hy in 1535 na Basel. In 1536 verskyn die eerste uitgawe van sy groot leerboek, Institusie, wat vandag nog as handboek in die dogmatiek in Suid-Afrika gebruik word. Tot met sy dood op 27 Mei 1564 in Genòve skryf Calvyn sy beroemde kommentare oor byna al die Bybelboeke. Van 1555 is Calvyn die onbetwiste leier in Genòve. In 1559 verskyn die laaste uitgawe van sy Institusie. Hy stig die beroemde Akademie van Genòve, waar heelparty teoloë en kerkleiers hul opleiding ontvang. Daardeur, maar ook deur sy publikasies en talle briewe aan leiers in talle lande, oefen dié groot teoloog, kerkleier en opvoedkundige wêreldwyd invloed uit. Sy invloed as teoloog (ook deur sy leerlinge) is sigbaar in die drie Afrikaanse susterkerke se drie belydenisskrifte (die Nederlandse Geloofsbelydenis, Heidelbergse Kategismus en Dordtse Leerreëls). Dit is ook sigbaar in hul stelsels van kerkregering, op die manier waarop die erediens ingerig word, die patroon en melodieë van die kerksang, die vorm en inhoud van die preke, en op die gebede en formuliere.
1797 – Petrus Lafras (Piet) Uys, Voortrekkerleier († 9 April 1838)
Piet Uys, Voortrekkerheld, is op 10 Julie 1797 op Potteberg, Swellendam, gebore. In September 1834 is hy die leier van ’n geselskap van twintig wat as gesante van die inwoners van Albanië en Uitenhage die moontlikheid om na Natal te emigreer, ondersoek. Hulle het tot aan die Tugelarivier gereis en in Maart 1835 met ’n gunstige rapport teruggekeer. Hierna het die Sesde Grensoorlog uitgebreek, waarna Uys en ander Trekkers onder leiding van sy vader, Jacobus Uys, uit die Kaapkolonie emigreer. Saam met Andries Hendrik Potgieter en Gerhardus Marthinus Maritz, trek Piet Uys in November 1837 te velde teen die Matebele in Transvaal en behaal ’n groot oorwinning. In Februarie 1838 word die Natalse Trekleier, Pieter Retief, vermoor deur Zoeloes, wat daarna op die treklaers toeslaan. Leierloos nader hierdie mense Uys en Potgieter om hulp. Hulle trek op teen die Zoeloes, maar Uys en sy mense word by Italeni in ’n lokval gelei, waar Piet, sy dapper seun Dirkie, en agt ander mans sneuwel.
1873 – Daniël de Waal, regter-president in Transvaal († 19 Februarie 1938)
1940 – Dawie de Villiers, Springbok-rugbyspeler, ambassadeur en kabinetsminister († 23 April 2022)
STERFTES
1972 – Dr. Stephanus Johannes (SJ) du Toit, onderwysman en outeur (* 18 Junie 1891)
Stephanus Johannes du Toit was nie net ’n bekende in onderwyskringe nie, maar het ook met verskeie werke naam as skrywer gemaak. Hy is in die distrik Boshof gebore en gaan vir die eerste keer op 12-jarige ouderdom skool toe. Hy matrikuleer in 1910 aan die Grey-kollege en behaal drie jaar later die graad BA aan die GUK – en mettertyd ’n MA in Nederlands en Engels. In 1920 vertrek hy na Europa, waar hy die doktorale eksamen in die Nederlandse taal- en letterkunde met lof aan die Universiteit van Amsterdam aflê. Daarna promoveer hy met ’n proefskrif oor die Afrikaanse volkspoësie. Hy word onderwyser, skoolhoof, inspekteur en in 1945 hoofinspekteur van onderwys in die Vrystaat. Na sy aftrede werk hy in die woordeboekkantoor op Stellenbosch. Onder sy werke is daar As gode fluister of Die verhaal van die Wolsungs (1944) en Feaciese nagte (1905). Hy is op 10 Julie 1972 oorlede.
1983 – Dr. Gert Daniël Scholtz, historikus en skrywer (* 15 Augustus 1905)
1985 – Hilgard Muller, politikus van die Nasionale Party, burgemeester van Pretoria verkose lid van die parlement in 1958 en aangestelde minister van buitelandse sake (* 4 Mei 1914)
Hilgard Muller was ’n politikus van die Nasionale Party, burgemeester van Pretoria (1953-1955), verkose lid van die parlement in 1958 en aangestelde minister van buitelandse sake na die aftrede van Eric Louw in 1964. Hy het afstand gedoen van beide poste in 1977.
2013 − Willem Cruywagen, kabinetsminister en administrateur van Transvaal (* 9 Maart 1921)
Bronne:
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. 1980. Afrikaanse Kultuuralmanak. Johannesburg: FAK.
Vriende van Afrikaans. Dae uit ons geskiedenis. ’n Afrikaanse kultuur-historiese dagboek. Kaapstad: Griffel.
